fbpx

Waarom hoogsensitiviteit niet hetzelfde is als autisme

Hoogsensitieve personen zijn licht autistisch. Dit misverstand doet al lange tijd de ronde. HSP- en WENDY Expert Esther Bergsma legt uit wat hoogsensitiviteit precies is, waarin het verschilt van autisme en rekent af met de bestaande misverstanden.

Hoogsensitiviteit is een eigenschap die ongeveer één op de vijf mensen heeft. De werking van het brein is anders dan bij niet-hoogsensitieve mensen. Hoogsensitieve personen (HSP) merken meer informatie in hun omgeving op en verwerken dat diepgaand. Ze zijn bijvoorbeeld gevoelig voor fysieke prikkels zoals geluid, licht en geur. En hebben vaak een gevoelige huid waardoor ze kledingmerkjes of strakke kleding erg vervelend vinden.

Gevoeligheid voor prikkels

Hier ontstaat het eerste misverstand. Veel mensen zien hoogsensitiviteit uitsluitend als gevoeligheid voor prikkels. En daar hebben mensen met autisme ook vaak last van. De gevoeligheid voor geluiden bijvoorbeeld komt bij beide groepen vaak voor. Inclusief het overprikkeld raken door te veel stimuli. Heel logisch dat je dan kunt concluderen dat autisme (ASS) en hoogsensitiviteit op elkaar lijken.

Prikkels

Maar het klopt niet. In de eerste plaats is dit een zeer beperkte visie op hoogsensitiviteit. Verderop meer hierover. Overigens ook op autisme. In de tweede plaats is het goed om te weten dat mensen met autisme vaker een ondergevoeligheid hebben voor fysieke prikkels. Ze merken sommige signalen juist minder snel op; bijvoorbeeld of ze pijn hebben.

Emotionele prikkels

Hoogsensitieve mensen kenmerken zich bij uitstek door de gevoeligheid voor emotionele prikkels. Ze zijn goed in staat aan te voelen hoe het met de ander gaat. Dit komt door sterker geactiveerde spiegelneuronen. Dat zijn neuronen die spiegelen wat er in het brein van de ander gebeurt. Gevoeligheid voor prikkels betekent voor HSP dus zowel de fysieke als de emotionele stimuli.

Diepgaande verwerking

De kern van hoogsensitiviteit, zo blijkt uit nieuwe (brein)onderzoeken, is echter diepgaande verwerking van informatie. Hoogsensitieve mensen schakelen meer hersengebieden in als zij een situatie verwerken en vooral gebieden die verbanden leggen tussen verschillende soorten informatie en gebieden die gericht zijn op de sociale groep.

Ontwikkelingsstoornis

Die kern geeft beter zicht op het verschil tussen hoogsensitiviteit en autisme. Autisme is namelijk een ontwikkelingsstoornis. Bij ongeveer 1% van de mensen komt dit voor, hoewel in Nederland de cijfers wat hoger liggen. Hoogsensitiviteit is een eigenschap die bij ongeveer 20% van de mensen voorkomt.

Overeenkomsten

Als we alleen naar het gedrag kijken van mensen en kinderen met ASS en hoogsensitieve mensen en kinderen dan zien we best veel overeenkomsten. Naast de gevoeligheid voor fysieke prikkels, hebben beide ook vaak moeite met veranderingen of plotselinge veranderingen, kunnen ze woedeaanvallen krijgen om ogenschijnlijk niets en komen bij beide problemen in sociale contacten voor.

Kijk naar oorzaak van gedrag

Gedrag is een slechte graadmeter. Het kan namelijk heel veel verschillende oorzaken hebben. Iemand die boos wordt kan zijn grenzen willen aangeven, kan vooral boos op zichzelf zijn, kan oververmoeid zijn geraakt, het gevoel hebben dat hij faalt of zijn verdriet niet anders kunnen uiten dan in boosheid.

Om duidelijk te krijgen of iemand autisme heeft of hoogsensitief is, biedt gedrag te weinig aanknopingspunten. Daarvoor is het essentieel te kijken naar de achtergronden van het gedrag.

Probleemgebieden autisme

Het gedrag dat iemand met autisme vertoont komt voort uit drie hoofdproblemen die optreden bij autisme, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Dat zijn:

  • Centrale coherentie: mensen met ASS vinden het moeilijk details te verbinden met het grote geheel. Ze hebben vaak problemen de samenhang te zien tussen dingen;
  • Executieve functies; het plannen en uitvoeren van activiteiten is voor veel mensen met autisme lastig. Ze kunnen zelf de opeenvolging van stappen niet goed overzien, laat staan die goed te plannen;
  • Theory of mind; mensen met autisme zijn minder goed in staat zich in te leven in anderen. Theory of mind wil zeggen dat je het perspectief van de ander snapt. Je kunt onderscheid maken tussen emotionele empathie en cognitieve. Bij de eerste voel je wel de emotie van de ander. Dit functioneert bij een deel van de mensen met autisme wel goed. De cognitieve empathie betekent dat je begrijpt dat het perspectief van de ander anders is dan dat van jezelf. Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat dit vermogen verstoord is bij mensen met autisme.

Verschillen met Hoogsensitiviteit

Doordat het hoogsensitieve brein informatie diepgaand verwerkt is de centrale coherentie juist heel goed ontwikkeld bij mensen die hoogsensitief zijn. Daar ligt dus het eerste verschil. Ten tweede is de cognitieve empathie heel sterk. De hersengebieden die daarmee te maken hebben, zijn veel sterker geactiveerd bij HSP, waardoor ze zeer goed in staat zijn aan te voelen hoe de situatie voor de ander is. Lees voor meer informatie over de werking van het ASS en HSP brein dit artikel.

Problemen in sociale contacten

Problemen in sociale contacten die zowel bij mensen met ASS als bij HSP voorkomen, hebben dus vaak een andere oorzaak. Mensen met autisme vinden het moeilijk de non-verbale communicatie te lezen en zich echt te verplaatsen in de ander. Dat verklaart hun problemen in de sociale communicatie en interactie. Hoogsensitieve mensen en kinderen ervaren soms ook een gebrek aan aansluiting. Bij hen komt dat vaak omdat ze heel anders denken en met andere vraagstukken bezig zijn dan hun leeftijdsgenoten. Of omdat ze teveel meebewegen met de ander en de relatie ongelijkwaardig wordt.

Om te kunnen bepalen of iemand hoogsensitief is of autisme heeft is het dus belangrijk verder te kijken dan alleen het gedrag. Een juiste interpretatie is belangrijk om adequate begeleiding te kunnen geven.

Esther Bergsma is expert Hoogsensitiviteit, sociaal-wetenschappelijk onderzoeker, spreker en auteur van Hoogsensitieve kinderen en Het hoogsensitieve brein.Tot later. Zij richtte het online platform Hoogsensitief.NL op voor meer (h)erkenning voor HSP, vol blogs, tips, verhalen en trainingen. Nog meer over hoogsensitiviteit weten? Neem dan een kijkje op dit YouTube kanaal en Instagram-account.

Lees ook:

Waarom hoogsensitieve personen zich vaak ondergewaardeerd voelen op het werk

Waarom je blij mag zijn met je hoogsensitieve partner

Waarom hoogsensitieve vriendinnen geweldig zijn

Waarom stilte essentieel is voor ons brein + 3 tips

Wij staan altijd ‘aan’. Wat wil je met altijd maar al die geluiden om ons heen. De hele dag door zijn we alert op prikkels die we ontvangen. Pas als we naar bed gaan om te slapen geven we ons brein rust. En toch ook weer niet helemaal, want hoe vaak verstoren we onze nachtrust niet door snel nog even onze telefoon te checken? Toch kunnen we dit beter laten en onszelf en ons brein rust gunnen. Stilte is dus goed, maar hoe zoek je de stilte op? Wij geven je 3 tips!

Ontspan

Wat doe jij als je wilt ontspannen? Veel mensen zetten graag rustige muziek op. Maar wist je dat je brein juist stilte nodig heeft om te kunnen ontspannen?

3 tips om de stilte op te zoeken

1. Zoek de stilte in jezelf
Door je tijdelijk af te sluiten voor ‘lawaai’ om je heen kun je de stilte in jezelf vinden. Stilte zorgt voor minder mentale stress waardoor je dichter bij jezelf komt te staan. Dit kun je bijv. doen door te focussen op je ademhaling. Deze oefening kun je bijna overal uitvoeren: achter je bureau, in de trein of thuis op de bank.

Sluit je ogen. Adem diep in door de neus en uit door de mond. Zorg dat je onderbuik bij inademing omhoog komt, niet je borstkas. Na een paar keer zul je al rustiger ademhalen. Focus je op de lucht die naar binnenstroomt door de neus. Laat deze lucht even in je longen, en voel hem dan weer zachtjes naar buiten stromen door je mond. Deze oefening maakt je direct rustiger.

2. Stiltewandeling
Geef jezelf een mini-break door mee te doen met een stiltewandeling. Zowel Staatsbosbeheer als Natuurmonumenten organiseren vaak stiltewandelingen. Een mooie stiltewandeling is die langs de IJssel, waarbij je samen met een zenleraar op zoek gaat naar de stilte van de natuur. Ook in Nationaal Park Weerribben-Wieden heb je prachtige, georganiseerde stiltewandelingen.

3. Bos- of strandwandeling
Wil je je hoofd even helemaal leegmaken? Ga dan naar het bos of strand en wandel net zo lang totdat je al je gedachten hebt losgelaten. Je zult merken dat je weer helemaal opgeladen bent!

 Wil je weten hoe je kunt ontspannen? Lees dan het artikel: Relaxen maar! Ontspannen doe je zo.

Nieuwe hersencellen

Dat de stilte opzoeken goed voor je is, blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd met muizen naar het effect van verschillende geluidstypen en stilte op muizen. Hieruit is gebleken dat de muizen die twee uur lang in stilte verkeerden nieuwe hersencellen aanmaakten in de hippocampus. Dit is het gebied in onze hersenen dat verantwoordelijk is voor ons geheugen, onze emoties en ons lerend vermogen. Als je niet afgeleid wordt door geluid of andere prikkels geef je je onderbewustzijn de kans om gebeurtenissen te verwerken. De stilte geeft je de ruimte om over gecompliceerde zaken na te denken op een visuele manier. Dit zorgt ervoor dat je het een plek kunt geven.

 Lees ook: Mediteren kun je leren: in 4 stappen

Verminderen van stress

Zelfs wanneer je slaapt zal je lichaam reageren op geluid. Geluidsgolven komen aan in je hersenen als elektrische signalen en het lichaam reageert hierop. Met als gevolg de verhoging van het gehalte van stresshormonen. Bevind je jezelf in een streek waar vaak geluid is, dan is er ook stress in je lichaam. Een in 2002 uitgevoerd onderzoek in Psychological Science toonde het gevolg aan van het verplaatsen van het vliegveld in München op de gezondheid en de mate waarin kinderen kennis opdoen. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de kinderen de geluiden hadden geleerd uit te schakelen (ook belangrijke geluiden). In de rustigere omgeving was het korte-termijngeheugen van de kinderen verbeterd.

Het is dus niet te laat, je brein is namelijk in staat om zichzelf te herstellen van te veel geluid. Dit kan heel simpel door de stilte op te zoeken. Je brein zal je dankbaar zijn!

 

 

 

6 voordelen van een digitale detox

We kunnen tegenwoordig niet zonder. Het digitale beestje gaat overal mee naartoe. We worden er mee wakker en gaan er mee slapen. Rara.. over wie hebben we het? Ons lieftallig mobieltje natuurlijk. Dat het apparaatje vele voordelen met zich meebrengt weten we. Op elk moment van de dag bereikbaar zijn, even snel Google maps checken voor de juiste route of het weer bekijken om niet zonder paraplu het huis te verlaten. Maar welke voordelen heeft het om eens offline te zijn? 

Creatiever en productiever

Elk berichtje dat je niet hoeft te beantwoorden betekent meer tijd voor andere zaken. De toestroom van notificaties van je social media kanalen als Instagram en Facebook zorgen alleen maar voor afleiding. Je voelt namelijk op dat moment de drang om je telefoon te bekijken en te antwoorden op je notificaties. En dan te bedenken dat we een spanningsboog van 8 seconden hebben.. Wanneer je telefoon buiten handbereik is kun je je ongestoord focussen op je taak. Dit zorgt voor meer rust in je hoofd en maak je productiever en creatiever. De tijd die je nu niet besteedt aan je telefoon kun je goed benutten om rust te creëren in je hoofd.

Meer tijd

Het is eigenlijk heel vanzelfsprekend, de tijd die je spendeert aan het antwoorden op je appjes en Instagram kun je niet meer in het echte leven spenderen. Je kunt je hier pas bewust van worden door het te ervaren. De tijd die je overhoudt ga je als iets heel kostbaars zien. In plaats van vastgeroest te zitten aan je telefoon kun je de tijd die je normaliter gebruikt aan je telefoon, echt voor jezelf gebruiken. Pak weer hobby’s op die je hebt laten liggen. Lees dat boek eens uit dat al tijden ligt te verstoffen. Het geeft je een goed gevoel om jezelf nuttig te maken. Wat geeft nou een beter gevoel dan je to do list weer af te kunnen strepen.

Minder stress

Onze telefoon staat eigenlijk bij iedereen de hele dag aan. Sommige hebben daarbij ook nog hun trilfunctie aanstaan. De hele dag prikkels die ervoor zorgen dat we  continu ‘AAN’ staan, maken het moeilijker om rust te vinden. Je bent de hele tijd alert op het ontvangen van notificaties en dit wordt automatisme. Door alert te zijn maak je stresshormonen aan. Geloof je het niet? Bij het wegleggen van je telefoon ervaar je vanzelf de drang naar je telefoon. In dit geval is geen telefoon ook minder stress.

Verbetert je slaap

Dat je stresshormonen aanmaakt tijdens het gebruik van je mobiele telefoon is nu wel duidelijk. Slapen met deze stresshormonen is niet bevorderlijk voor de kwaliteit van je nachtrust. Veel van ons nemen hun mobiel ook mee naar bed. Nog even snel het nieuws lezen of je serie afkijken: wie kent het niet. Al deze activiteiten verstoren je nachtrust. Dat heldere licht van je beeldscherm laat je denken dat het nog licht is terwijl we voor onze nachtrust het slaaphormoon melatonine nodig hebben. Dit slaaphormoon wordt aangemaakt als het donker wordt en zorgt voor dat slaperige gevoel. Je kunt al raden dat wanneer jij je mobieltje gebruikt, de aanmaak van melatonine wordt belemmerd. Je kunt hierdoor moeilijker in slaap komen en krijgt last van een verstoorde nachtrust. Het is dan ook geen gek idee om 2 uur voordat je gaat slapen je mobiel weg te leggen.

Verbetert je concentratie

Multitasken, we denken dat we het allemaal kunnen. Even snel reageren op appjes en mailtjes beantwoorden. We denken dat we effectief bezig zijn maar multitasken zorgt er juist voor dat je uit je concentratie wordt gehaald. Effectiever is het dan om je aandacht aan één taak te besteden. Zo kun je je beter concentreren op waar je op dat moment mee bezig bent. Je zult merken dat je sneller je werk af hebt.

Echte aandacht voor elkaar

En ja we maken ons er allemaal schuldig aan, alleen maar aandacht hebben voor onze mobiel. Van het openbaar vervoer tot zelfs in het restaurant tijdens een etentje met familie of vrienden. De ‘echte’ aandacht voor elkaar lijkt hierdoor een beetje te zijn verloren. Maar wanneer we er echt voor kiezen om onze telefoon uit het zicht te bewaren en expliciet kiezen voor ons gezelschap, merken we dat er echt goede gesprekken worden gevoerd. Berichtjes sturen over Whatsapp zijn meer bedoeld om elkaar op de hoogte brengen van elkaars leven. Maar de echte inhoudelijke gesprekken moeten toch echt in ‘real life’ gevoerd worden.

Wil je deze voordelen zelf ervaren en jezelf uitdagen? Het is tot en met 15 april de digitale detoxweek. Met als doel dat het weer om het echte leven draait. Je mobiele data uit en alleen bereikbaar zijn via de ouderwetse manier: even bellen of een smsje sturen.