‘Doordat we de verschillen tussen het mannen-en vrouwenbrein onder het tapijt schuiven, laten we kansen liggen om geneeskunde voor vrouwen te optimaliseren’, vertelt Iris Sommer, hoogleraar psychiatrie aan het Universitair Medisch Centrum in Groningen. ‘Om echt gelijke kansen te kunnen creëren, is het belangrijk om te weten waar de verschillen zitten.’

Iris Sommer studeerde Geneeskunde in Amsterdam en promoveerde cum laude aan de Universiteit Utrecht in 2004 op beeldvorming van de hersenen in schizofrenie. Momenteel is zij hoogleraar Cognitieve aspecten van neurologische en psychiatrische stoornissen in de afdeling Neurowetenschappen van het UMCG. Voor haar boek ‘het vrouwenbrein‘ duikt Iris in eerdere onderzoeken, gedachten van andere hoogleraren en weerlegt ze vooroordelen over het vrouwelijke brein. ‘Tijdens mijn metingen ontdekte ik forse verschillen tussen man en vrouw op allerlei fronten.’

Wat inspireerde je om dit boek te schrijven?

‘Als je onderzoek doet binnen de psychiatrie ben je gefocust op subtiele verschillen en de verschillen tussen de hersenen van man en vrouw waren daarentegen relatief groot. Dat trok mijn aandacht en ik raakte nieuwsgierig: een kleiner brein dat net zoveel kan? In de vergelijkende biologie is dat zeldzaam. Zelfs in de dierenwereld geldt de vergelijking dat een groter brein doorgaans een beter denkvermogen bezit. Daarnaast heb ik het ook altijd verrassend gevonden hoe weinig vrouwen eigenlijk weten over hun eigen lichaam en de hormonen die hun gedrag en gevoel beïnvloeden. Terwijl dat kennis is waar je echt baat bij kunt hebben. Ik hoop dat mensen zich tijdens het lezen verwonderen over hoe mooi de hersenen zijn en wat een fantastisch orgaan het wel niet is. Ik probeer je daarom mee te geven dat je zuinig moet zijn op je brein, omdat het grotendeels bepalend is voor het geluk in je leven.’

Zijn er obstakels geweest tijdens het schrijven?

‘Voor mensen die streven naar gelijke kansen tussen mannen en vrouwen kan deze uitkomst een beetje ongemakkelijk aanvoelen, maar veel vergeten dat je door precies te weten waar de verschillen zitten, je eigenlijk pas echt gelijke kansen kunt creëren. Door het vrouwenbrein gelijk te stellen aan dat van mannen, ervaren vrouwen daar eigenlijk alleen maar hinder van. Doordat deze verschillen regelmatig onder het tapijt geschoven worden, laten we kansen liggen om geneeskunde voor vrouwen te optimaliseren, met als gevolg dat veel onderzoek gebaseerd is op metingen van mannen en daardoor niet altijd van toepassing is op vrouwen. Tijdens mijn onderzoek merkte ik dat wetenschap en politiek slecht samengaan. Mijn bevindingen pasten bij sommigen niet helemaal in hun ideale wereldbeeld en daardoor ontkenden sommige het zelfs. ‘Nee, die verschillen zijn er niet. Er zit waarschijnlijk een fout in jouw meting’. De verschillen zijn er niet alleen, maar ze zijn ook nog eens robuust. Je kunt ze haast niet over het hoofd zien, antwoordde ik dan.

Dit boek is wat controversiëler dan de andere boeken die ik heb geschreven, maar het is niet zo dat ik een duidelijke opinie uit. Ik bekijk de data en maak daar een synthese van. Die synthese bevalt de een wel goed en de ander misschien minder, maar het is niet aan mijn om hun visie aan te passen. Dat mag iedereen voor zich bepalen. Gelukkig heeft niet iedereen er moeite mee. Veel feministen waren juist heel blij om te horen dat er verschillen zijn. Je bent pas gelijkwaardig zodra je een passende diagnostiek en behandeling krijgt en dat is niet persé dezelfde behandeling. Zij zijn van mening dat vrouwen er veel baat bij zouden hebben om hun eigen lichaam beter te leren kennen. Vrouwen hebben bijvoorbeeld meer kans op alzheimer of depressie en worden vaak bestempeld als stressgevoelig, terwijl ze tijdens de vruchtbare periode, door oestrogeen, juist beter tegen stress bestemd zijn dan mannen.’

Is er iets dat je bereikt hebt met het schrijven van dit boek?

‘De raad van Bestuur van het UMC Groningen heeft mijn boek gelezen en het hielp hen om te starten met een plan dat de zorg voor alle vrouwen zal gaan verbeteren: UMC maakt het verschil. Hier kijken we samen met de specialisten van elke afdeling binnen het ziekenhuis naar de man-vrouwen verschillen en maken vervolgens een plan om de behandeling van vrouwen te optimaliseren. Bijna elk vak heeft een relevantie om specifiek naar vrouwen te kijken: het immuunsysteem werkt anders bij vrouwen, de afbraak van medicijnen werkt anders en de hormonale transities kunnen daar weer invloed op hebben. Die verschillen zijn soms aanzienlijk en door de kennis van onderzoek bij mannen te gebruiken voor de behandeling vrouwen doe je ze te kort. We zijn met een reform bezig door het hele ziekenhuis, langs alle afdelingen om te kijken waar de zorg beter kan. We hopen andere artsen en ziekenhuizen een goed voorbeeld te geven van optimale zorg. Ik denk namelijk echt dat het tijd is om ons huiswerk te gaan doen en een inhaalslag te maken binnen de zorg voor vrouwen. Ik probeer niet te zeggen dat alles verschilt tussen man en vrouw. Er zijn ook aandoeningen waar vrouwen en mannen hetzelfde beeld hebben en er geen aanpassingen gemaakt hoeven worden, en dat is alleen maar fijn.’

Ben je tevreden?

‘Ik ben blij met het boek zoals het is. Door te beginnen met de grootte van het vrouwenbrein en de verbinding daarvan met intelligentie prikkelde ik veel mensen. Sommige critica’s lazen de eerste twintig pagina’s en dachten: ja zeg, gaan we hier een beetje vrouwen afkatten? Vervolgens stopten ze soms met lezen, maar ik vond het wel leuk om even de knuppel in het hoenenhok te gooien. Ik ben tenslotte hoogleraar en met slim zijn verdien ik mijn brood. Het eerste wat ik mij afvroeg was hoe ik met een klein brein, toch best wel slim kon zijn. Wie ben ik dan om mijn boek daar niet mee te beginnen?’

Wie hoop je dat jouw boek gaat lezen?

‘Ouders die een dochter hebben, leerkrachten, managers van een gemengd team en HR specialisten. Er staan handvatten in mijn boek over hoe je vrouwen optimaal in hun kracht kan zetten. Ik gun iedereen die een voorbeeldfunctie heeft die kennis.’