Gelukkig zijn en gelukkig blijven is het ultieme doel geworden in onze maatschappij en het moet altijd goed met ons gaan. Maar hé, soms is het leven even níét leuk. Niet erg, zegt psychiater Dirk de Wachter, want juist verdrietige perioden kunnen ons nieuwe inzichten geven. Zes wijze lessen die we kunnen leren uit zijn bestseller De kunst van het ongelukkig zijn.

1. Verdriet dat je inslikt wordt steeds groter

In onze leukigheidscultuur is wit, jong, slim, mooi en onvermoeibaar de norm geworden, zegt Dirk de Wachter. ‘Als we niet aan de norm voldoen, laten we dat liever niet zien. Dus slikken we problemen in. We durven er niet over te spreken, en daarin schuilt een groot gevaar. Als we het kleine ongeluk niet aanvaarden als normaal, wordt het groot en onoverkomelijk. Verdriet dat ingeslikt is, wordt verbittering. Verdriet dat niet naar buiten kan, zal gaan gisten en rotten.’

2. Delen met anderen geeft juist geluk

Volgens De Wachter zouden we moeten aanvaarden dat lastigheden en tekorten bij het leven horen. In onze maakbare samenleving heerst het idee dat geluk maakbaar is en dat je het zelf in de hand hebt. Overkomt je ongeluk, dan denken veel mensen dat dit hun eigen schuld is. Gevolg: als het op ons pad komt, proberen we het weg te moffelen. ‘Omdat ongelukkig zijn niet gewenst is, gaan we dat gevoel ‘inbunkeren’, opsluiten in onszelf, het tegendeel van delen. Als we ons slecht voelen hebben we nog meer de neiging om ons te gaan begraven in onszelf en muren op te trekken.’ Terwijl we het volgens De Wachter juist dan nodig hebben om er met anderen over te praten. Juist dat geeft ons een gelukgevoel. ‘Op ongelukkige momenten hebben we elkaar broodnodig. Als de ander er dán is, is dat onvergetelijk. Daarom zijn verdriet en ongeluk, hoe lastig en moeilijk bespreekbaar ook, toch waardevol. Ze geven aanleiding tot nabijheid, en nabijheid werkt gelukkig-makend.’

3. Je hoeft niet elke dag leuke dingen te doen

In onze leukigheidscultuur zijn we de hele dag druk met leuke dingen doen. Zijn we niet aan het werk, dan plannen we onze dagen vol met activiteiten. Afspreken met vrienden, etentjes, naar de film, vakanties, workshop zus, tentoonstelling zo. Tussendoor posten we ons leuke leven en scrollen we door onze social media. Maar, zegt De Wachter: een mens heeft ook stilte nodig. Omdat overal prikkeling en lawaai is en we de hele dag bezig zijn van alles te doen en steeds alert en in beweging zijn, raakt ons neurologische systeem overbelast. We lossen dit op door een lesje meditatie, yoga of mindfulness in te plannen, zelfs ontspanning moet efficiënt zijn, maar beter is het volgens De Wachter om geregeld stil te staan in het dagelijks leven. ‘Af en toe achterover zitten, niks doen, geen plan hebben, alleen maar zijn. In de verveling kan creativiteit ontstaan en echt fundamenteel nadenken. Ik pleit voor digi-pauzes, voor onbereikbaarheidsvakanties, voor etentjes met de gsm op vliegtuigstand en smart(phone)-breaks.’

4. Oók verlies hoort bij het leven

‘De dood hoort niet bij een (succesvol) leven van een dynamische mens’, schrijft De Wachter. Iedereen krijgt met dit verlies in de hoogste vorm te maken – we verliezen ouders, vrienden, kinderen – maar we weten niet meer goed hoe we met het verdriet om verlies om moeten gaan. ‘Bij verlies mag tegenwoordig niet te lang stilgestaan worden. Terwijl het net heel erg belangrijk is om te rouwen, en we onze rouwende medemens meer zouden moeten bijstaan. Niet alleen op de dag van de begrafenis, ook de weken, maanden erna. De dood is onlosmakelijk met het leven verbonden, we moeten erover praten. En de gesprekken erover, hoe lastig ze soms ook zijn, kunnen heel verbindend werken.’

5. Anderen helpen maakt ons menselijker

‘Wie wel gewoon gelukkig is en geen ellende op zijn pad heeft, zou die energie eigenlijk moeten gebruiken om anderen, minder gelukkigen te helpen, vindt De Wachter. Want: ‘Het ongeluk toelaten, ook het ongeluk van een ander, is op zijn minst menselijkheid winnen. Zorgen voor de ander geeft een tevreden gevoel en verdiept relaties. Daar word je vanzelf op een gewone manier gelukkig van. Als je kunt vertrouwen op hulp van mensen in je omgeving, zal je veerkracht groter zijn in moeilijke tijden. Ook omgekeerd: als jij het gedaan krijgt om mensen te helpen, zul je sterker zijn. De tegenslagen in het leven zijn tegelijk ongelukkig-en gelukkigmakend. Ze kunnen erg nuttig zijn om verbinding en zin te creëren.’

6. Streef naar zin en betekenis

Dat we allemaal streven naar geluk noemt De Wachter een vergissing. Beter zouden we kunnen streven naar zin en betekenis, want dat is het enige wat ons uiteindelijk gelukkig maakt. ‘Proberen te zorgen voor anderen in de ruime zin van het woord, geeft een voldaan, ja zelfs gelukkig gevoel. Het is een geluksgevoel van een wezenlijke soort.’ Ook op andere vlakken is het vooral zingeving dat ons uiteindelijk gelukkig maakt, zegt de psychiater. ‘Betekenis en zin zijn de sleutelwoorden voor een goed leven. Dat geldt dan ook voor werk, een belangrijk gegeven in het leven van de hedendaagse westerse mens. De meeste mensen die kampen met een burn-out, geven aan dat de inhoud van hun werk te weinig zinvol is, of dat hun werk te weinig geapprecieerd wordt. Het gaat dus niet in de eerste plaats over werkdruk en overuren, maar om betekenis. Ook in deze context zijn waardering en oog hebben voor elkaar erg belangrijk.’

Dit boek is te koop bij:

https://www.bol.com/nl/f/de-kunst-van-het-ongelukkig-zijn/9200000114281371/

Meer lezen:

Waarom geven en delen je een gelukkiger persoon maakt

5 tips voor een gelukkige relatie