In de rubriek ‘Vrouwen met impact’ spreekt WENDY met vrouwen die een verschil maken voor onze maatschappij. Dit keer: longarts Wanda de Kanter. Ze zet zich als activist en voorzitter van de door haar opgerichte Stichting Rookpreventie Jeugd in voor een rookvrije generatie, en voerde verschillende rechtszaken tegen de tabaksindustrie.
Op 31 mei wordt er op Wereld Niet Roken Dag extra aandacht gevraagd voor de gevaren van roken. Het is bijna onmogelijk ze niet te kennen, maar wil je ze nog een keer noemen?
‘Twee van de drie rokers overlijden aan de gevolgen van roken. In Nederland zijn dit jaarlijks ruim 20.000 mensen. Mensen zeggen vaak: “Ik ken iemand die 80 jaar is geworden en twee pakjes per dag rookte.” Maar voor die ene persoon die lang leeft, sterven er twee vroegtijdig door roken. Roken is een ernstige verslaving, bijna net zo erg als het gebruik van heroïne en cocaïne. Het grote verschil is dat roken legaal is. Als je een heroïnespuitje neemt, word je uitgestoten door de maatschappij. Roken is voor iedereen heel normaal, terwijl er zo veel mensen overlijden aan de gevolgen van roken en het zoveel gevaren met zich meebrengt.’
Zoals heel veel ziektes.
‘Ja. Er zijn er zestien soorten kanker die mede veroorzaakt worden door te roken. De meest voorkomende is longkanker. Elk jaar komen er 14.000 nieuwe longkankerpatiënten bij en overlijden er 12.000 mensen aan. En naast fysieke gevolgen heeft roken ook veel mentale gevolgen, zoals depressies en angst- en paniekstoornissen. Er zijn zó veel klachten die veroorzaakt worden door roken, maar veel mensen leggen die link niet.’
In je streven naar een rookvrije generatie heb je de tabaksindustrie meerdere malen aangeklaagd. Waarom?
‘De tabaksindustrie is een immorele organisatie, die zo veel mogelijk geld wil verdienen. Ze willen kinderen verleiden tot roken, omdat het brein van kinderen veel gevoeliger is voor een verslaving dan het brein van volwassenen. Het verdienmodel van deze industrie is dus volledig gericht op jongeren. Kinderen die vroeg beginnen met roken, raken veel ernstiger verslaafd dan wanneer je op latere leeftijd begint. Kinderen worden door de tabaksindustrie ook wel ‘vervangers’ genoemd voor de rokers die vroegtijdig overlijden.
De strijd tegen de tabaksindustrie is noodzakelijk omdat er zoveel mensen overlijden aan de gevolgen van roken en veel meer mensen chronisch ziek worden. We willen voorkomen dat er nog meer kinderen verslaafd raken. Daarom hebben we in 2009 de Stichting Rookpreventie Jeugd opgericht. Ons doel: de tabaksindustrie uitbannen uit de samenleving en roken geschiedenis maken.’
Wat heeft het meeste indruk op je gemaakt als activiste tegen de tabaksindustrie?
‘Roken is zo’n verwoestende verslaving. Mijn nichtje en ik begonnen allebei met roken toen we twaalf jaar oud waren. Zij overleed op haar veertigste aan longkanker. Toch bleef ik tot mijn 47e roken, omdat ik zo verslaafd was. Het raakt me dat de tabaksindustrie ervoor wil zorgen dat zoveel mogelijk mensen verslaafd raken aan roken, zodat zij hier geld aan kunnen verdienen. Het is zo’n immorele organisatie, die trekken heeft van een criminele organisatie. Ondanks dat iedereen dit weet, kunnen ze gewoon door blijven gaan. Ze hebben genoeg geld waardoor ze iedereen om kunnen kopen en overal mee wegkomen.’
Hoe is het je uiteindelijk gelukt om te stoppen?
‘Zoals ik zei: ik heb zelf vanaf mijn twaalfde gerookt, en raakte al heel snel verslaafd. Jarenlang was ik een roker. Met mijn zwangerschap stopte ik, maar na de geboorte van mijn dochter begon ik toch stiekem weer te roken. Op een dag betrapte mijn dochter – toen veertien jaar – mij met een sigaret. Ze kon niet begrijpen hoe ik dit kon doen; roken stond voor haar gelijk aan de dood. Voor mij was roken een manier om mezelf te belonen na een drukke werkdag. Maar doordat mijn dochter mij betrapte, besefte ik me dat ik echt moest stoppen.’
Waarom is het zo belangrijk om bij de jeugd te beginnen?
‘Stoppen met roken is voor veel mensen ingewikkeld, waardoor ze weer terugvallen in oude verslavende gewoontes. Daarom moeten we ervoor zorgen dat kinderen niet kunnen beginnen met roken. Het is beter om te voorkomen dat ze verslaafd raken. Als je niet begint met roken mis je ook niets. Als je eenmaal verslaafd bent, rook je alleen omdat als je niet rookt, je last krijgt van ontwenningsverschijnselen. We willen daarom een rookvrije generatie creëren en dit wettelijk vastleggen. We streven ernaar om vanaf 2030 geen sigaretten meer te verkopen aan kinderen die geboren zijn in 2012. In 2030 wordt de leeftijd waarop je sigaretten mag kopen negentien jaar. Elk jaar daarna verhogen we de leeftijd met een jaar: in 2031 wordt het twintig jaar, en zo verder. Uiteindelijk is er dan een generatie die nooit sigaretten kan kopen, waardoor we een rookvrije generatie krijgen.’
Wat zou je willen zeggen tegen alle mensen die roken?
‘Als er iets is dat je echt kan helpen om je beter te voelen, dan is het stoppen met roken. Als longarts zie ik te vaak mensen overlijden aan nare ziektes veroorzaakt door roken. Bedenk eens waar jij jezelf over tien jaar wilt zien. Wil je dan met COPD op de bank zitten en niks meer kunnen? Nee toch? Het lijkt misschien onmogelijk om te stoppen, maar probeer het gewoon eens. Praat met je huisarts of bel de stoplijn; zij kunnen je helpen. Ik wil vooral meegeven dat je niet moet opgeven, want stoppen kan je leren.’
Oók als je denkt ‘laat maar, ik rook nu toch al te lang’?
‘Absoluut. Als je stopt met roken, zul je gelijk verbetering zien. Je doorbloeding wordt binnen een paar uur tot een dag al beter. Uiteindelijk wordt het risico op hart- en vaatziekten ook minder en neemt het risico op kanker af. Hoe langer je hebt gerookt, hoe minder effect het zal hebben. Maar stoppen met roken heeft altijd zin.’
Foto: Wiebe de Wolf
