In de rubriek ‘Vrouwen met Impact’ spreekt WENDY met vrouwen die een verschil maken voor onze maatschappij. Het leven van Marieke van de Ridder veranderde toen haar 12-jarige zoon Mees bijna zeven jaar geleden verongelukte op de N798 in Putten. Na zijn dood vond Marieke kracht in het werk als uitvaartspreker. Misschien is het wel haar roeping.
Wat betekent het om rouwspreker te zijn?
‘Het is waardevol om mensen te mogen bijstaan in hun rouwproces, en een luisterend oor te bieden. Elke situatie ga ik blanco, met open vizier in. Soms brengt een overlijden van alles teweeg. Sluimerende ruzies kunnen op een breekpunt komen, familieleden die elkaar in het dagelijks leven enigszins kunnen ontlopen, worden nu met elkaar geconfronteerd. Daarnaast kan het mensen ook dichter bij elkaar brengen. Geen afscheid is hetzelfde, waardoor mijn werk heel uiteenlopend is. Eerst leg ik mijn oor te luisteren, en schrijf ik alle verhalen op. Zo schets ik langzamerhand iemands leven. Het is belangrijk dat er recht wordt gedaan aan degene die is gestorven. Het mooie, fijne en lieve van die persoon, maar ook de dingen die niet fijn waren. Dit alles verpakt in zachte woorden. Zonder oordeel. Daarnaast wil ik graag dat alle nabestaanden gezien worden in het afscheid. Al is het maar subtiel. Ik zie het als mijn taak iedereen dat eigen plekje te geven. Dat doe ik door te gaan zitten, te luisteren naar alle verhalen en geen oordeel te vormen. Alles mag er zijn.’
Waarom koos je voor dit beroep?
‘Op het moment dat mijn zoon Mees overleed veranderde mijn leven. Hij is aangereden door een betonwagen. Een dom ongeluk waar niemand schuld aan had. De eerste jaren waren erg heftig. Ik kreeg al snel behoefte ons verdriet en verhaal te delen met de mensen die geraakt hebben aan het leven van Mees. Dit hielp mij met de pijn en het verdriet om te gaan. Daarom schreef ik blogs over wat ons is overkomen. Om zelf te helen, anderen te informeren, aan te geven wat er speelt en waar we behoefte aan hadden. Inmiddels vind ik het erg fijn andere mensen hulp en (h)erkenning te bieden. Alle mensen krijgen vroeg of laat te maken met verlies. Die blogs waren voor mij een lifeline. Door te begrijpen wat er speelde, dat uit te schrijven maakte voor mij veel verschil. Er komt meer bij kijken hoor, maar dit is de essentie van mijn werk: ik luister naar het verhaal van nabestaanden over degene die is overleden. Doordat nabestaanden dit aan mij uit kunnen leggen, leggen zij zichzelf uit in hun rouw en verdriet. Dat is intensief en helend. Door dit goed, juist, zacht en liefdevol te verwoorden, herkennen toehoorders de persoon die is overleden. Soms krijgen zij zelfs meer begrip van diegene. Hierin zit voor mij de meerwaarde als rouwspreker. Toen ik eenmaal van dit beroep hoorde, maakte ik heel snel de switch. Er ging een wereld voor mij open. Er voor mensen kunnen zijn door dit werk te doen, is fantastisch. Alles viel op z’n plek. Dit is het, dacht ik. Dit wil ik doen. Het voelt ook alsof ik, doordat ik dit werk mag doen, Mees zijn dood als minder zinloos ervaar.’
Neem je het werk dan niet mee naar huis?
‘De ene uitvaart is de andere niet. Als een 35-jarige moeder van een jong gezin onverwacht overlijdt, is dit schrijnend. Dat neem ik dan wel mee naar huis. Wanneer een vrouw van 83 overlijdt, en zij een mooi leven heeft gehad, wordt het leven gevierd. Er hoeven dan geen harde randjes aan het verlies te zitten, waardoor ik dit minder tot niet mee naar huis neem. En, heel belangrijk, hun verdriet is het mijne niet. Ook al raakt het mij soms hard en leef ik altijd mee. Zo heeft ieder afscheid zijn eigen karakter, waardoor het werk heel dynamisch is. Van het begin zie ik dit eigenlijk niet als werk. Het zijn de personen die ervoor zorgen dat ik helemaal aan ga. Het is dan ook geen negen tot vijf baan. Een overlijden is meestal niet te plannen, waardoor er alle dagen van de week werk kan zijn. Wanneer een uitvaart op maandag is, moet op vrijdag alles al ingeleverd zijn. En in de weekenden gaat het natuurlijk ook gewoon door.’
En het afscheid van Mees, hoe ging dat?
‘Ik kijk er met een goed gevoel op terug. Natuurlijk niet op zijn overlijden, wel op hoe het allemaal is gelopen. Mijn partner Wim, de vader van Mees, is heel introvert. Zelf ben ik erg extravert. Toch zorgde dit voor een gezonde dynamiek. We hebben die week, en ook de tijd erna, samen doorgebracht. We wisten van elkaars behoeften, en hebben elkaar de ruimte kunnen geven voor elkaars rouwproces. De communicatie was open. We hebben samen keuzes kunnen maken, en hebben het afscheid nemen zo goed mogelijk kunnen doen. Achteraf zijn er een paar kleine dingetjes waarvan we denken, dat hadden we anders kunnen doen. Maar spijt van die keuzes hebben we niet. We zijn juist heel dankbaar dat we de ruimte hebben gekregen en genomen, om te doen wat voor ons van belang was. We zijn de mensen die ons hebben bijgestaan ongelooflijk dankbaar. Daar hebben we het echt mee getroffen. Het is zo gaaf en dankbaar nu ook één van hen te mogen zijn.’
Wat is jouw missie voor de toekomst?
‘Dat ik op wat voor manier dan ook, mensen kan blijven helpen bij afscheid nemen. Dit werk is zo waardevol. Want verlies is iets heel kwetsbaars, en rouwen doe je je hele leven. Toch kun je afscheid nemen maar één keer doen. Daar aan bijdragen vind ik zo dankbaar en gaaf. Iedereen verdient het om op zijn of haar eigen manier te rouwen, zelfs als er gekke dingen zijn gebeurd. Zo kan een overlijden een ruzie duidelijk zichtbaar maken, en kunnen kinderen elkaar de tent uitvechten. Ik doe er altijd mijn uiterste best voor om alle mensen plek te geven, en deel te laten zijn van het afscheid. Een afscheid waardoor zij verder kunnen. Daarnaast hoop ik dat mensen die nog niet geconfronteerd zijn met afscheid, gaan nadenken over hun eigen overlijden. Wat zou jij als afscheid willen? Welke muziek, thuis of op locatie en in welke vorm? Er is veel mogelijk, dat beseffen mensen vaak te weinig. Zo hoeft een afscheid niet veel te kosten, en is ‘hoe het hoort’ echt niet de standaard. Uitbundig of ingetogen; denk er vast eens over na. Geef je naasten richtlijnen wat voor jou van belang is, en geef ze ook ruimte voor eigen inbreng. Door wat aanwijzingen op papier te zetten, zorg je voor je liefste mensen die na jouw sterven heel verdrietig achterblijven.’
