In de rubriek ‘Vrouwen met Impact’ spreekt WENDY met vrouwen die een verschil maken voor onze maatschappij. Deze week is dat Janice Deul. Ze schreef een boek over het belang van het herdenken van Keti Koti. De afschaffing van de trans-Atlantische slavernij is dit jaar op 1 juli maar liefst 150 jaar geleden is. ‘Het boek begint met de uitspraak van Keti Koti: ‘Kittie Kottie’. Daarmee is meteen duidelijk voor wie het boek bedoeld is, voor iedereen die niet echt bekend is met het onderwerp en er meer over wil weten.’
Hoe belangrijk is Keti Koti voor jou?
‘Heel belangrijk, maar dat zou het voor iedereen in Nederland moeten zijn. Het gaat over de geschiedenis waar we het vandaag de dag nog vaak over hebben. Het gaat niet alleen over de Nederlandse geschiedenis, maar ook over de Antilliaanse, Surinaamse en Afrikaanse. Ik vind het belangrijk dat we bij die dag stilstaan, zodat we meer kennis krijgen over dat verleden. Specifiek rondom die trans-Atlantische slavernij. Vroeger dacht ik ook, in 1863 is de slavernij afgeschaft en dat is al even geleden, maar we realiseren ons steeds meer dat alles wat toen gebeurd is, nog steeds doorwerkt op een bepaalde manier. We hebben het daar steeds vaker over, we realiseren het onszelf, maar we vinden het lastig te erkennen. Ik denk dat het nodig is om juist in gezamenlijkheid verder te kunnen gaan.’
Waarom kunnen we het lastig erkennen?
‘In mijn tijd leerde je niks over het trans-Atlantische slavernijverleden, maar al helemaal niet over Keti Koti. Mijn neefje is nu 19 en hij leert nog geen donder over Keti Koti. Hoe kan dit? Dit is juist het moment in de geschiedenis om dit te veranderen. De voorbeelden van de veelbesproken doorwerking liggen op straat, steeds weer blijkt dat de idee van witte superioriteit ook wordt nageleefd binnen instituties en systemen. Ik hou mij voornamelijk bezig met diversiteit en inclusie, in relatie tot cultuur, mode en media. In de mode kijk ik wat gangbaar is. Jarenlang hebben we witte modellen gehyped en nu maken we pas ruimte voor modellen die afwijken van de norm, zeker als het gaat om zwarte modellen.’
Hoe herdenk je het zelf?
‘Een aantal jaar geleden ging ik mee naar het Keti Koti festival in Amsterdam. Mijn moeder droeg een traditionele Afro-Surinaamse creatie. Net als heel veel andere mensen die daar aanwezig waren. Ik vond het geweldig om te zien en besloot het jaar daarna ook zo gekleed te gaan en mee te lopen in de Bigi Spikri-parade door de stad. Ik voelde mij connected met de mensen daar. Het is voor mij ook een proces van bewustwording geweest. En dat is het nog steeds. Na tien jaar had ik behoefte aan een andere manier om bij Keti Koti stil te staan. Meer verstild, meer naar binnen. Ik vond het dan ook prachtig om vorig jaar de herdenking in mijn woonplaats te presenteren. Dat is hét moment waar het om gaat.’
Wat is je boodschap met dit boek?
‘Met dit boek wil ik dat mensen zich realiseren dat we een geromantiseerd verhaal hebben geleerd over de trans-Atlantische slavernij, dat uit één perspectief werd gebracht. Ik wil dat we het met z’n allen beter leren begrijpen om ervoor te zorgen dat bepaalde onrechtvaardigheden rechtgetrokken worden.’
Merk je dat er momenteel meer ruimte voor is?
‘Ja, natuurlijk. Zeker in de laatste paar jaar. Ik ben al twaalf jaar bezig met mijn missie om het klimaat in de mode, kunst en media inclusiever en veiliger te maken. In het begin was er niet veel belangstelling voor het geluid dat ik bracht. Met name rond George Floyd is het een ding geworden. Ik denk dat er veel mensen zijn die zich sinds die tijd beter zijn gaan realiseren wat er gaande is en hoe we ermee hebben gedealt.’
Hoe is de drive hiervoor ontstaan?
‘Ik groeide op in een witte omgeving in Alphen aan den Rijn. Overal waar ik kwam, was ik het enige zwarte meisje of de eerste zwarte vrouw. Van huis uit kreeg ik mee dat ik kon worden wat ik wilde; the sky is the limit. Heeft mijn vader altijd gezegd. In die mindset geloofde ik, en handelde ik naar. Ik deed mijn best op school en ging braaf studeren. Ook vanuit mijn omgeving kreeg ik de bevestiging dat ik grappig, mooi en slim was. Het paste in het plaatje. Het is natuurlijk makkelijk om een persoon, die afwijkt van ‘de norm’, te omarmen als diegene alles volgens het boekje doet. Ik had geleerd dat je vanzelf een plek krijgt als je je best doet. Maar toen ik ouder werd, zag ik dat dat dat niet voor iedereen opgaat. Echte kampioenen winnen altijd de race, wordt vaak gezegd. Maar daarvoor moet je wel de kans krijgen om aan de start te verschijnen. Ik had ooit een ontmoeting met een zwart meisje dat model wilde worden. Ze vertelde mij over haar modellendroom. “Go for it”, zei ik. Maar altijd als zij naar een agency ging, hoorde ze dat ze weliswaar beeldig was, maar dat ze ‘er al één’ hadden. Al één zwart meisje dus. Dat was een klap in mijn gezicht, ik was uit het veld geslagen. Ook door de gelatenheid waarmee dat meisje hiermee dealde. Klaarblijkelijk was ze gewend aan de afwijzing.’
Keti Koti is uitgegeven bij Ambo|Anthos en te koop voor 22,99 via deze link.
Foto: Marie-Louise Hodge
