In de serie Zonder jou vertellen mensen over het verlies van een geliefde of familielid. Hoe voelt diepe rouw? Wat geeft hen troost? Dit keer vertelt Linnet Brugman (40), stewardess en trainer bij de KLM, over het verlies van haar vader, die in mei overleed aan corona, nadat hij vier weken op de IC lag. Dit is de eerste kerst zonder haar vader.
‘Het was een van de laatste lange reizen die ik voor het uitbreken van de coronacrisis deed: een vierdaagse trip naar Mexico. Mijn vader ging met me mee. We boekten een ballonvaart over de piramides. Een magisch moment. Mijn vader zei: “Het maakt niet uit waar we samen heen gaan. Gewoon een paar dagen weg met jou is goud.” Ik kan me niet voorstellen dat ik hem nu nooit meer zie. De eerste kerst zonder vader is zwaar.’
Fit
‘De arts die hem behandelde vertelde ons na het overlijden van mijn vader dat hij één ding moeilijk kon accepteren: mijn vaders dood. Hij was ervan uitgegaan dat mijn vader het zou redden. Hij was immers gezond en hartstikke fit. Dat hij het uiteindelijk niet heeft gered, was ook voor de arts niet te bevatten.
Mijn vader fietste elke dag van Heiloo naar Bergen. Rutger en ik hadden ons droomhuis gekocht, gelegen tussen het centrum van Bergen en het bos. De schilder was er een aantal weken bezig om het huis op te knappen. Wij woonden toen zelf nog in Haarlem en gingen er niet elke dag heen. Mijn vader wel; elke dag stapte hij op z’n fiets om even een kijkje te gaan nemen. Hij was zo trots op de mooie stap die we zouden gaan maken als gezin. Had hij onze verhuizing nog maar mee kunnen maken.’
Dag pap
“Een week voordat hij ziek werd, had ik nog koffie bij mijn ouders gedronken. Dat bezoekje was de laatste keer dat ik hem zou zien. Niet wetende dat de ‘Dag pap’ voor altijd zou zijn. De zaterdag daarop werd mijn vader ziek. Hij leek in eerste instantie gewoon grieperig. Maar na een aantal dagen was hij zo verzwakt, dat mijn moeder de huisarts heeft gebeld. Hij moest zich diezelfde dag nog melden bij het coronatestcentrum in Limmen. Op de terugweg van de test kregen mijn ouders in de auto een telefoontje met de boodschap dat ze niet moesten schrikken, maar dat er bij thuiskomst een ambulance klaar zou staan. Deze zou mijn vader naar het ziekenhuis brengen. Zijn zuurstofgehalte bleek veel te laag. Achteraf gezien had hij vanuit het testcentrum direct het ziekenhuis in gemoeten.’
Ziekenhuis
‘In het ziekenhuis kwam mijn vader in eerste instantie op de longafdeling terecht. De diagnose was ‘verdenking van corona’. Al snel bleek dat hij het coronavirus daadwerkelijk had. In eerste instantie leek het na de toediening van extra zuurstof beter met hem te gaan. Dit was helaas van korte duur; zijn toestand verslechterde snel. Ademen kostte steeds meer moeite en ook de koorts steeg. Hij werd overgebracht naar de intensive care.
Mijn vader was emotioneel en bang. Vlak voordat hij op de IC terechtkwam, appte hij ons. We konden zien dat hij een bericht aan het typen was, maar het duurde zo lang voordat hij het eindelijk klaar en verstuurd had. Hij was benauwd en alles kostte hem kracht. Daarna verslechterde zijn toestand snel. ‘s Avonds werd zijn toestand zo kritiek dat hij in slaap werd gebracht. De slaap waaruit hij nooit meer echt wakker is geworden.’
Hoop op herstel
‘Mijn vader lag al twee weken in coma. Onverwacht werden we gebeld met de vraag of we mijn vaders scheerapparaat en wat familiefoto’s wilden komen brengen. Zijn koorts zakte en de bloedwaardes verbeterden. Beetje bij beetje zouden ze hem van de beademing afhalen. Mocht hij bijkomen, dan zou hij op de familiefoto’s bekende gezichten zien. Mijn vader zou mogelijk zelf weer gaan ademen. We voelden ons euforisch. Zou hij het dan toch gaan redden?
Hoe meer ze mijn vader wakker probeerden te maken, hoe meer zijn bloeddruk steeg. Elke minimale inspanning liet de druk verder oplopen. Er zijn meerdere pogingen gedaan om mijn vader wakker te maken, maar daar reageerde hij niet goed op. Na vier weken coma werd het ons steeds duidelijker dat mijn vader het niet zou gaan redden. We mochten langskomen om mijn vader te bezoeken.
Gehuld in pakken met brillen en maskers op, stonden we aan zijn bed. Mijn vader lag aan allerlei slangen en apparaten. De sfeer op zo’n IC is heel onwerkelijk. Het leek haast een andere werkelijkheid. Ik kon op dat moment niet goed bevatten wat er allemaal gebeurde. Het voelde raar om niet zijn huid te kunnen voelen door het rubber van de handschoenen. Het enige dat je voelde was zijn lichaamswarmte.
Hoewel mijn vaders slaapmedicatie was afgebouwd, reageerde hij op niemand. Totdat wij er waren; hij reageerde op vragen door te knipperen met zijn ogen. Ik ben dankbaar dat we dit moment nog als gezin hebben mogen meemaken. Alles wat ik nog wilde zeggen, heb ik hem toen gezegd. Maar toch heb ik nooit echt afscheid van hem heb kunnen nemen.’
Tussen hoop en vrees
‘Ik ben vaak bang geweest in de bijna vijf weken die mijn vader uiteindelijk in coma heeft gelegen. Bang om hem te verliezen, bang voor slechte berichten van de artsen, bang voor het beeldbellen.
In het begin durfde ik het beeldbellen niet. Ik kon niet naar hem kijken, terwijl hij daar aan al die slangen en apparaten lag. Ik vond het fijner om hem gewoon te bellen. De verpleegkundige zat dan naast hem en hield de telefoon tegen mijn vaders oor. Zo sprak ik tegen mijn vader. Of hij mij kon horen weet ik niet, maar het gaf mij troost dat ik op deze manier toch nog iets tegen mijn vader kon zeggen.
Het moeilijkste was het heen en weer geslingerd worden tussen hoop en vrees. Die achtbaan aan emoties was zo uitputtend. Het ene moment dachten we dat we hem terugkregen en het volgende moment moesten we afscheid komen nemen. Ook voelde het onverdraaglijk dat we hem wekenlang niet konden bezoeken.’
Overlijden
Toen we te horen kregen dat mijn vaders longen te zwaar beschadigd waren om ooit nog een goede kwaliteit van leven te hebben, wisten we dat hij het niet zou gaan redden. Uiteindelijk hebben de artsen besloten dat de behandeling stopgezet zou worden.
Op maandagochtend werden we meegenomen naar een aparte afgesloten ruimte op de IC. Zo hadden we nog een moment als gezin samen. We stonden om zijn bed, wetende dat hij zou overlijden. Ik werd niet lekker en moest me aan het bed vasthouden om overeind te blijven.
Nadat de beademing was losgekoppeld heeft mijn vader nog een uur geleefd. Hij kon dus echt niet zelfstandig leven zonder beademing. Dat was een bevestiging van hoe slecht zijn toestand was en tegelijkertijd een bevestiging dat de keuze om te stoppen met de behandeling de juiste was.’
Uitvaart
‘De uitvaart vond plaats in het kerkje in Heiloo. De plek waar mijn ouders ook getrouwd zijn. Er mochten maximaal dertig gasten aanwezig zijn. Hoewel ik het fijn had gevonden als bijvoorbeeld ook mijn goede vriendinnen aanwezig hadden kunnen zijn, was het juist ook wel intiem. Er waren nu alleen maar mensen die echt heel dichtbij ons stonden.
Het jaar ervoor ben ik samen met mijn moeder naar een concert van Ilse de Lange geweest. Ze zong toen het nummer ‘Love Goes On’, wat ze speciaal voor haar overleden vader had geschreven. Op mijn vaders uitvaart heb ik dit lied voor hem gedraaid.
Het verdriet om mijn vader is er dag en nacht. Overdag mis ik de dagelijkse dingen met hem; zijn vrolijkheid, zijn oprechte interesse in de mensen om hem heen. Hij zorgde voor leven in de brouwerij en was de allerleukste opa voor mijn dochters. Ook voel ik verdriet voor mijn moeder die het nu alleen moet doen en voor mijn vader zelf. Hij genoot zo van het leven. Ik had hem nog zoveel mooie momenten gegund.
’s Nachts droom ik over hem. Elke nacht. Het lijkt wel of ik de nacht ook nodig heb om alle emoties te verwerken.’
Liefde voor elkaar
‘Tijdens onze reis naar Mexico zei mijn vader: ‘Als ik ooit ga, wil ik wel fatsoenlijk afscheid kunnen nemen’. Die kans heeft hij nooit gehad. Hij is zo uit het leven gerukt.
Toch vind ik troost in de mooie herinneringen die we delen. De reizen die we samen maakten, maar ook de hechtheid van ons gezin. We hebben het altijd zo fijn gehad en vormen nog steeds een warm en liefdevol gezin.
Ik ben me bewuster geworden van de kwetsbaarheid van het leven. Het kan ineens voorbij zijn. Toch relativeert die gedachte ook. Alleen de liefde voor elkaar doet er echt toe. De rest is bijzaak.’
Met dank aan Marieke Gouka
Lees hier meer afleveringen van de serie zonder jou:
