Een hoogsensitieve puber loopt nogal eens vast. Op school of thuis. HSP- en WENDY expert Esther Bergsma licht de belangrijkste problemen toe en legt uit waarom die bij hoogsensitieve pubers zo vaak voorkomen.

Hoogsensitiviteit is een eigenschap die bij één op de vijf mensen voorkomt. Dus ook ongeveer 20% van de pubers is hoogsensitief. Deze kenmerken kunnen erop wijzen dat jouw kind hoogsensitief is:

• Heeft je puber snel last van geluiden, fel licht of sterke geuren?
• Houdt je puber veel rekening met de wensen van anderen?
• Denkt je puber diep na over de dingen die gaan gebeuren of al gebeurd zijn?
• Wil je puber soms alles zo goed doen dat hij/zij doorschiet in perfectionisme of faalangst?
• Is je puber vaak moe en heeft hij/zij tijd alleen nodig?
• Voelt je puber de emoties van anderen aan en is hij/zij gevoelig voor sfeer?
• Kan je puber opeens heftig geëmotioneerd raken?

Als je deze kenmerken herkent, lees dan even verder.

Hoogsensitiviteit

Als je hoogsensitief bent dan neem je prikkels uit je omgeving sterker waar. Dat kan gaan om prikkels zoals licht, geluid, geur, maar ook om de emoties van anderen. Al die informatie verwerkt het hoogsensitieve brein vervolgens diepgaand. Dat wil zeggen dat ze die informatie verbinden met wat ze uit eerdere ervaringen weten, dat ze erop verder associëren en allerlei risico’s en kansen bedenken, en dat ze zich afvragen wat al die signalen betekenen voor de groep. Vooral die gerichtheid op de sociale groep is heel sterk bij hoogsensitieve mensen. Ze vragen zich – onbewust – af wat de situatie waarin ze zich bevinden betekent voor de harmonie in de groep en voor hun plekje in de groep. Doordat hoogsensitieve mensen meer opmerken en dat diepgaand verwerken, kosten taken hen vaak meer stress, raken ze sneller overprikkeld en ervaren ze intensere emoties.

Puberteit

In de puberteit verandert er veel voor kinderen. De hormonale balans en het brein veranderen. Bepaalde hersengebieden zijn minder ontwikkeld dan andere waardoor de focus meer op korte termijn doelen en meer op de vriendengroep ligt dan bij volwassenen. Eveline Crone schrijft in haar boek Het puberende brein dat dat niet alleen maar tot lastig gedrag leidt, maar dat jongeren ook meer risico’s aandurven, dingen snel oppikken, in rap tempo sociale vaardigheden ontwikkelen, en niet alleen vatbaar voor negatieve maar ook voor positieve groepsdruk zijn.

Rechtvaardigheid

Hoogsensitieve pubers zijn van nature al sterk gericht op de sociale context. Ze hebben vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel, waardoor ze veel last ervaren als er gepest wordt, ook als het niet henzelf betreft. Maar ook als vrienden eenvoudigweg minder attent zijn, raakt hen dat diep.

Meer rust

Daarnaast meten hoogsensitieve pubers zich aan hun leeftijdsgenoten in activiteiten. Ze hebben het gevoel dat zij ook na school nog een sport moeten doen, moeten werken, afspreken, uitgaan of een spannende hobby op moeten pakken. Maar hoogsensitieve mensen hebben door die diepgaande verwerking meer rust nodig en zo’n druk programma breekt hoogsensitieve pubers daardoor vaak op.

Perfectionisme

Door de werking van het hoogsensitieve brein zijn HSP bezig met hoe iets ‘goed’ zou zijn. Rekening houdend met alle mogelijke gevolgen en belangen. Dat is een mooie eigenschap, maar die kan makkelijk doorslaan in perfectionisme. Voor veel hooggevoelige pubers is dit een lastige uitdaging. Ze leren liever voor de zekerheid nog wat langer, lezen nog een keer hun werkstuk door of oefenen een keertje extra hun presentatie. Vaak is dat helemaal niet nodig, maar het kost wel weer extra energie.

Overprikkeld

De meeste middelbare scholen zijn niet echt ideaal voor hoogsensitieve kinderen. Het is een bombardement aan prikkels; de geluiden van al die kinderen, de geuren uit toiletten en gymzalen, de aanrakingen als je door een volle gang loopt, de steeds wisselende lokalen en docenten, de stemmingen van mede-leerlingen of docenten en eventuele slechte sfeer in de klas. Hoogsensitieve pubers nemen het allemaal waar.

Lastig gedrag

Op een gegeven moment kan het brein niets meer verwerken en zijn ze overprikkeld. Soms merk je dat in een woedeaanval of huilbui, maar vaak laten ze dat niet op school zien. Thuis ontladen ze dat makkelijker. Je kunt in de klas wel zien dat zo’n kind onrustig of juist apathisch is.

Verwachtingen

Hoogleraar Eveline Crone geeft aan dat pubers meer op de korte dan op de lange termijn gericht zijn en bevattelijker voor positieve dan negatieve feedback. Dat is belangrijk om te onthouden als je in gesprek gaat met een hoogsensitieve puber. Omdat zij vaak wat verder doordenken over consequenties, zullen ze je best begrijpen als je het hebt over de gevolgen van hun acties. En omdat ze zo graag willen voldoen aan jouw verwachtingen, zullen ze hun best doen het beter te doen. Maar tegelijkertijd zijn het gewoon pubers, waarbij de korte termijn overheerst. Gun zeker je hoogsensitieve puber de ruimte om fouten te maken.

Schaamte

De mogelijkheid geven fouten te maken, haalt de druk van het moeten presteren af. Het tempert ook het perfectionisme. Daarnaast kan het helpen in het voorkomen van schaamte. Deze contraproductieve emotie overheerst bij veel hooggevoelige adolescenten. Naast het gevoel het niet goed te doen, kan dat ook veroorzaakt worden door het gevoel ‘anders’ te zijn. In de sociale groep voelen ze zich niet altijd prettig, terwijl ze er – nog meer dan de gemiddelde puber – graag bij willen horen. Die tegenstrijdigheid kan hen danig beïnvloeden. Sommigen raken zelfs depressief in deze periode.

Begrijpen

Naast de tip om voldoende rust in te plannen, kan het ook helpen om je kind voor te bereiden op nieuwe situaties die thuis of op school ontstaan. Wat echter de belangrijkste tip is, is dat de hoogsensitieve puber zichzelf beter leert begrijpen. Dat ze niet ‘anders’ zijn, maar een eigenschap hebben die één op de vijf medeleerlingen ook heeft. Dat ze veel mooie talenten hebben, die ze alleen nog moeten leren inzetten en dat ze dat met vallen en opstaan mogen leren.

Over Esther Bergsma

Esther Bergsma is expert Hoogsensitiviteit, sociaalwetenschappelijk onderzoeker, spreker, trainer en auteur. Zij richtte het online platform Hoogsensitief.NL op voor meer (h)erkenning van deze eigenschap; met honderden blogs, tips, verwijzingen en trainingen. Wil je nog meer over hoogsensitieve kinderen en hun begeleiding weten? Lees dan “Hoogsensitieve kinderen”. Ook “Gelukkig Hoogsensitief” en “Het hoogsensitieve brein” zijn aanraders, of neem een kijkje op dit YouTube kanaal en Instagram-account (@Hoogsensitief.NL).