Het vermogen om de emoties van anderen te bemerken en aan te voelen is een van de meest kenmerkende eigenschappen van hoogsensitieve mensen. HSP- en Wendy Expert Esther Bergsma legt uit hoe dit precies werkt.
Hoewel elke HSP het sterk aanvoelen van emoties van anderen ervaart, is er nog weinig bekend over hoe het precies werkt. In Gelukkig Hoogsensitief introduceerde ik samen met Derk Eimers de term ‘emoceptie’. Het woord ‘ceptie’ komt van het Latijnse ‘capere’, wat ‘vangen’ of ‘nemen’ betekent. Emoceptie verwijst dus naar het ontvangen en overnemen van emoties van anderen. Sommige mensen zijn zich nauwelijks bewust van andermans boosheid, terwijl anderen een ruimte kunnen betreden en meteen de spanning en emoties van anderen ervaren alsof het hun eigen gevoelens zijn. Dit laatste type persoon ontvangt dus sterke emoties van anderen.
Spiegelneuronen
Emotionele informatie wordt overgebracht via een onzichtbare verbinding tussen twee breinen, ook wel ‘neurale wifi’ genoemd door Daniel Goleman. Hierbij spelen spiegelneuronen een belangrijke rol. Deze spiegelneuronen zorgen ervoor dat jouw brein de situatie van een ander als het ware spiegelt, waardoor je min of meer hetzelfde ervaart. Dit kan gaan om bewegingen, maar ook om emoties. Dit breinproces is essentieel voor het aanleren van nieuwe vaardigheden, empathie voor anderen en sociale interacties.
Bij de ene persoon zijn de spiegelneuronen sterker geactiveerd dan bij de andere. Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde hersengebieden die verband houden met spiegelneuronen, vaker en sterker geactiveerd zijn bij hoogsensitieve mensen.
Sterk geactiveerd bij HSP
In nieuw onderzoek is aangetoond dat het spiegelneuronensysteem bij HSP sterker geactiveerd wordt. Vervolgens onderzochten de wetenschappers emotionele besmetting door foto’s van vrolijke, verdrietige en neutrale gezichten te laten zien. Bij de hoogsensitieve deelnemers trad het spiegelneuronensysteem extra sterk in werking bij het zien van een verdrietig gezicht. Ze rapporteerden ook dezelfde emotie als het gezicht dat ze net hadden gezien, terwijl niet-hoogsensitieve deelnemers de verdrietige emotie niet overnamen. Hoewel dit onderzoek met een beperkt aantal deelnemers werd uitgevoerd, biedt het belangrijke aanwijzingen over de werking van het spiegelneuronensysteem en emotionele besmetting bij HSP.
Emotionele besmetting
Emotionele besmetting betekent dat je de gevoelens van anderen overneemt. Hoogsensitieve mensen kunnen zich bijvoorbeeld plotseling verdrietig voelen nadat ze in contact zijn geweest met iemand die in rouw is. Soms gebeurt dit proces onbewust, maar het kan ook bewust plaatsvinden, wat we affectieve empathie noemen. Bij affectieve empathie voel je de emotie van de ander aan, maar je weet welke gevoelens van jou zijn en welke van de ander. Daarnaast is er cognitieve empathie, waarbij je het perspectief van de ander begrijpt. Concreet betekent dit dat je de emotie van de ander aanvoelt (affectieve empathie) en begrijpt dat dit komt door bijvoorbeeld een opmerking die je hebt gemaakt (cognitieve empathie). Voor cognitieve empathie heb je wel emoceptie nodig (het aanvoelen van de emotionele staat van de ander), maar je hebt ook cognitieve inzichten en ervaringen nodig om het perspectief van de ander te begrijpen.
Voordeel van emoceptie voor hoogsensitieve mensen
Een sterke emoceptie heeft zowel voordelen als nadelen. Het aanvoelen van emoties van anderen kan zo overweldigend zijn dat je even niet meer gefocust bent op je eigen taken. Deze emoties kunnen ook lichamelijke reacties teweegbrengen, zoals een stressreactie, wat nog langdurig invloed kan hebben. Het voordeel van een sterke emoceptie is dat je goed kunt aanvoelen hoe anderen zich voelen, wat van onschatbare waarde kan zijn in veel beroepen, zoals leerkrachten, zorgmedewerkers, verkopers en managers. Het is vooral een groot pluspunt wanneer de persoon waarmee je werkt moeite heeft om zijn gevoelens uit te drukken, zoals bij kinderen, mensen met dementie of anderstaligen.
Bewustwording en balans
Ervaar je nu vooral de nadelen van je sterke emoceptie? Om meer profijt te hebben van dit vermogen, kun je enkele dingen doen. Sta dagelijks stil bij je eigen gevoelens, zodat je beter kunt onderscheiden welke emoties van jou zijn en welke van anderen. Schrijf ook dagelijks positieve ervaringen op waarin je goed hebt aangevoeld hoe anderen zich voelden. Deze bewustwording helpt je meer balans te vinden in deze unieke eigenschap. Het kan even oefening vergen, maar uiteindelijk kun je leren om je emoceptie in jouw voordeel te laten werken en te genieten van het waardevolle vermogen om de gevoelens van anderen aan te voelen en te begrijpen.
Over Esther
Esther Bergsma is expert Hoogsensitiviteit, sociaal-wetenschappelijk onderzoeker, spreker en auteur van “Hoogsensitieve kinderen” en “Het hoogsensitieve brein”. Zij richtte het online platform Hoogsensitief.NL op voor meer (h)erkenning voor HSP. Wil je meer over hoogsensitiviteit te weten komen? Neem dan een kijkje op dit YouTube kanaal en Instagram-account. Of volg de online training “Begrijp & Begeleid je hoogsensitieve kind”, waarin Esther al haar ervaringen en expertise toegankelijk heeft gemaakt in verhelderende lessen.
