Op de nacht van maandag 8 september op dinsdag 9 september 2003 veranderde het leven van Sonja Graansma compleet. Ze werd verkracht door een onbekende man. Jarenlang kon ze dit niet uiten tot ze in zag dat er ook in hem een goed mens zit. Dit jaar ging ze met hem het gesprek aan en kon ze hem vergeven voor zijn daden.

‘Met mijn witte winterjas aan, fietste ik om tien voor half twaalf naar huis. Het was vijf kilometer fietsen vanaf de plek waar mijn toenmalige vriendje woonde. Van tevoren zei hij nog tegen mij: “Er lopen veel gekken op straat, pas op.” Iets wat hij nooit eerder had gezegd. Tijdens het fietsen kwam er ineens een visioen in mij op van een verkrachting. Ik liet het los en fietste door, tot ik een minuut later een man over de weg zag rennen. Ik belde als waarschuwing dat ik er bijna aankwam. Omdat ik dacht dat hij het niet had gehoord, remde ik af. Ineens draaide hij zich om en sprong voor mijn fiets. Ik schrok, maar dat was van korte duur, omdat hij vroeg naar de tijd. Toen ik weer op keek van mijn telefoon, zag ik een mes in zijn handen. “Meelopen!”, zei hij. Een koude rilling kwam over mij heen. Ik wist niet wat mij overkwam. Ik zei tegen hem dat mijn ouders mij gingen zoeken, dat ik terug wilde en waarom hij mij niet met rust liet. Maar het hielp niet. Zijn mes bleef gedrukt tegen mijn buik…’

Eeuwigdurend

‘Langs de weg stond een container, waar de auto’s geen zicht meer op ons hadden. Hij sneed mijn bh los en het elastiekje in mijn haar. Op het moment dat hij mij zoende, wist ik pas wat hij ging doen. Ik zei dat ik ongesteld was en dat ik het niet wilde. Maar gillen, durfde ik niet. In plaats daarvan bevroor ik. Op een gegeven moment voelde ik mij boven mijn lichaam zweven. Het was een moment waarop ik even helemaal niks meer voelde; geen angst en pijn. Liggend in het gras nam ik al afscheid van mijn ouders en mijn vriendinnen. Ik dacht dat ik werd vermoord, hij had namelijk geen bivakmuts op. Dat moest wel. De man kwam klaar in mijn mond. Ik spuugde het meteen uit in het gras, ook legde ik de tampon naast mij neer. “Gaat het?”, vroeg hij aan mij, terwijl hij mijn kleding teruggaf. Hoe kun je dat nou zeggen, dacht ik alleen maar.’

Geconfronteerd met de waarheid

‘Toen ik mijn kleren weer aan had, was hij spoorloos. Met alle adrenaline in mijn lijf fietste ik schreeuwend naar huis. Iemand bellen, wilde ik niet. Straks kwam hij achter mij aan… Thuis aangekomen, lag mijn vader al in bed. Mijn moeder hoorde mij al van een afstand schreeuwen en wist dat er iets was gebeurd met mij. Ze schrok enorm toen ik vertelde wat er zojuist was gebeurd en belde 112. De ontreddering was in de ogen van mijn ouders te zien. Zij zijn ongevraagd ook slachtoffer geworden. De politie kwam langs en ik moest naar de GGD voor een uitgebreid onderzoek. Het heeft uren geduurd voor ik weer thuis was. Samen met mijn ouders reed ik op de terugweg langs de plek waar het was gebeurd. Het was helemaal afgezet met linten van de politie. Ze zochten alleen op de verkeerde plek. Hoe sneller zij de dader konden vinden, hoe beter, dacht ik. Dus wees ik ze de juiste plek aan.’

Proces

‘Na het onderzoek kon ik pas huilen. Én douchen. Ik voelde mij zo smerig. Maar het was nog niet voorbij, de volgende ochtend om een uur of tien moesten we weer naar het ziekenhuis en het politiebureau. Het was alsof ik in een verkeerde film was beland. De weken erna kwam er zoveel op mij af. Ik durfde de straat niet op en had nachtmerries. De impact was groot. Ik leefde met een gevoel van schuld en schaamte. Ik had daar niet moeten fietsen. Wat deed ik daar met witte kleding aan? Ik had harder moeten schreeuwen, allemaal gedachtes die continu door mijn hoofd raasden. Pas toen hij werd opgepakt, voelde ik dat hij niet meer bij mij in de buurt kon komen. Maar daarmee was het proces niet gedaan, dat kon ik pas meer laten rusten na de rechtszaak. Daar was ik namelijk de hele tijd mee bezig. Met de som geld die ik kreeg, kon ik weer beginnen met een studie en in enige vrijheid leven. Tot op de dag van vandaag heeft het impact op mijn leven. Zo kreeg ik in 2012 een angststoornis. Ik besloot na jaren hulp te zoeken die ervoor zorgde dat ik er beter mee kon leven. Als ik ga hardlopen, hou ik nog steeds rekening met waar ik ga lopen. Ik ben altijd mensen aan het scannen. De onbevangenheid van voor de verkrachting komt nooit meer terug. Ook al overheerst het angstgevoel niet meer, ik blijf ermee bezig.

Naast de hulp heeft schrijven mij geholpen tijdens de verwerking. Inmiddels werk ik voor Stichting Restorative Justice Nederland. Samen met Slachtofferhulp werk ik mee aan het project dat Herstelcirkels heet. Daarin help ik slachtoffers van seksueel geweld en hun naasten om beter met elkaar te praten en in verbinding te komen. Ondanks dat ik zelf een eenzame strijd heb gehad, ben ook ik eruit gekomen. Het is mooi dat ik ze dat bij kan brengen.’

Fouten inzien

‘Voor de verkrachting kreeg de dader een celstraf van dertig maanden en TBS met voorwaarden. Daar ging nogal wat tijd vanaf voor zijn goede gedrag. Achteraf denk ik ook dat het goed is, omdat hij ook weer moest terugkeren in de maatschappij. Als iemand zijn fouten inziet, dan heb ik zoiets van, laat die behandeling maar beginnen. Er moet een straf zijn, maar ik denk dat het belangrijkst is dat hij re-integreert.’

Vergeving

‘Het klinkt misschien gek, maar ik kan inmiddels ook anders naar hem kijken. Ik heb sociaal juridische dienstverlening gestudeerd, waar ik vakken kreeg om de dader te begrijpen. Hij had veel mensen om zich heen die veel om hem gaven. In de rechtszaal zaten destijds ook collega’s van hem die niet begrepen waarom hij tot zoiets heeft kunnen komen. Er zit kennelijk een mooi persoon in, anders waren er niet zoveel mensen geschrokken. Het is een heel proces geweest naar vergeving. Ik geloof dat gedrag ergens ontstaat, maar dat je in de kern uit liefde bestaat en daarna terug kan komen.

Dader onder ogen komen

‘Na al die jaren wilde ik hem recht in de ogen aankijken. Inmiddels is het 19 jaar geleden, maar ik had al die tijd wel een plaatje van hem in mijn hoofd gehouden. Bij iedereen op straat die op hem lijkt, vroeg ik mij af of dat hem was. Daarom vond afgelopen jaar onze ontmoeting plaats. Er zijn zoveel momenten geweest waarop ik mezelf afvroeg waarom ik het ging doen. Het was voor mijn omgeving ook niet makkelijk, zij snapte niet waarom ik het deed. Voor mij was het het laatste puzzelstukje.

De nacht van de verkrachting had ik de regie niet in handen, daarom wilde ik dat alles op die dag op mijn manier ging. Hij zat in het kamertje te wachten en ik kwam binnenlopen op het moment dat ik daar klaar voor was. Met een gereserveerd gevoel liep ik naar binnen. Ik zat in een veilige setting tegenover de man die mij zoveel onveiligheid heeft gegeven. De angstige 20-jarige Sonja voelde ik in mij opkomen. Over het gesprek kan ik niks kwijt, omdat het allemaal vertrouwelijk was. Dat maakte het extra lastig, want zo kon ik het met niemand delen. Het had zo’n impact op mij dat ik na het gesprek trillend in bed lag. Maar voor mij was dit het waard. Ik heb de antwoorden gekregen op de vragen waarmee ik jarenlang zat. Ik kon hem, met hulp van de begeleiding Perspectief Herstelbemiddeling, eindelijk zien en spreken als mens en niet meer als monster.’

Losse haren

Sonja schreef een boek over haar verhaal. Deze verscheen voor het eerst in 2016 en heeft vele slachtoffers en hun dierbaren steun en erkenning geboden. Dit jaar bracht ze een herziene uitgave uit, waarin ze toevoegt waarom ze ervoor koos om na negentien jaar de man die haar verkrachtte, recht in de ogen aan te willen kijken. Ook deelt ze haar visie op hulp aan slachtoffers en voegt ze relevante informatie over organisaties die van waarde kunnen zijn voor slachtoffers toe aan haar verhaal.  

‘Losse haren’ is uitgegeven door ESSA Publishing House en te koop via deze link.