In de serie Zonder jou vertellen mensen over het verlies van een dierbare. Wat betekent rouw, hoe vinden ze weer de kracht om door te gaan? Vandaag het verhaal van Ellen Beukema, die haar dochter Esther (33) op 10 december 2021 verloor door euthanasie vanwege psychisch lijden.

‘’s Ochtends kwam Esther nog bij mij en mijn man Rob in bed liggen. Langzaam kwam de rest van ons gezin binnendruppelen; onze twee dochters, zoon en hun partners. Maar wat ga je dan doen, tot het moment daar is? Een van onze dochters nam een puzzel mee. Ieder voor zich heeft nog met haar gewandeld, een sigaretje gerookt of met haar gepraat. Er hoefde eigenlijk ook niets meer gezegd te worden. Alle nodige woorden waren al gesproken. Iedereen heeft haar nog een knuffel gegeven en afscheid van haar genomen. Ze had een trui aan van Mickey Mouse met een duim omhoog; zo stond ze zelf ook altijd op de foto. Ook had ze een sok van mij en een sok van Rob aangetrokken. Langzaam werd het tijd. We zijn op bed gaan liggen en daar lag ze in mijn armen. Zo is ze rustig ingeslapen. Met z’n allen, mijn man, zoon, Esther en ik, zongen we: ‘Ik ga slapen, ik ben moe’. Rob heeft gezien hoe ze rustig en vredig is ingeslapen. Ze is bij mij in mijn armen, zoals ze begonnen is, heengegaan. Mooier had voor haar niet gekund.’

Anorexia

‘Vanaf dat Esther in 5 VWO zat, kwamen haar mentale problemen aan het licht. Ze was slank en zat altijd op het randje met haar gewicht. Daardoor bleef ook haar menstruatie uit. Toen ik met haar naar de huisarts ging, zei de huisarts: ‘Of ze is zwanger, of ze heeft anorexia.’ Dat laatste bleek het geval te zijn. Ze kreeg steeds meer moeite met eten en drinken. Toen het echt niet meer kon, is ze voor haar eetstoornis opgenomen geweest. Maar ook in de kliniek leerde ze door onderling contact de meest nare dingen. Hoe iemand zich voor het weegmoment tijdelijk wat zwaarder konden maken, of ontstond er een strijd over wie het meest ziek of mager was.’

‘Eigenlijk heeft Esther vanaf het begin van haar ziek zijn al gezegd: ‘Het leven zoals het bedoeld is, is voor mij te ingewikkeld’. In het dagboek wat ze tijdens haar eerste opname heeft bijgehouden beschrijft ze dit ook. De zelfstandigheid van het leven durfde ze niet aan. De hectiek van het leven waar je zelfstandige keuzes moet maken vanaf een bepaalde leeftijd, was niet voor haar weggelegd. In plaats van wat ze doorgroeide, hield ze vast aan een jongere leeftijd. Dat was makkelijker voor haar. Daar werd er nog niet zoveel van haar verwacht.’

Doodswens

‘Vanaf dat moment is ze van de ene in de andere opname gegaan. Als gezin focus je je dan op één kind. En dat slokt je dan op. Onze jongste dochter moesten we meenemen naar de klinieken, omdat ze nog te jong was om thuis te blijven. Zij heeft daar later hulp voor gezocht. Van alle opnames is Esther niet beter geworden. Het was het begin van tientallen suïcidepogingen. In het begin laat je alles uit je handen vallen en ga je naar haar toe, maar later ging dit niet meer. We hadden ook nog drie andere kinderen om rekening mee te houden. Voor Esther was het duidelijk; zij wilde niet meer leven. Dat is een hele lastige boodschap om te verwerken. Toch zag ik op een gegeven moment in dat zij ontzettend worstelde met het leven en zo ziek was, dat ik me afvroeg of ze überhaupt nog beter kon worden. Ik had eerder vrede met haar doodswens dan mijn man. Hij had nog lang de hoop dat ze beter zou worden. Ik denk dat het bespreekbaar maken van een doodswens al zo veel zou helpen. Dan hoeft het nog niet eens te gebeuren, maar dan mag dat gevoel er wel zijn voor iemand. Het is jammer dat dat binnen de GGZ niet gebruikelijk is.’

Onbespreekbaar

‘In 2012 meldde ze zich aan bij de, toen nog, Levenseindekliniek. Inmiddels spreken we over het Expertise Centrum Euthanasie. Ze wilden haar aanvraag niet in behandeling nemen, omdat ze een rechterlijke machtiging had. Ik denk dat het Esther een hoop had geholpen als haar doodswens serieus werd genomen. Niet iedereen kan beter worden, sommige lichamelijke ziektes zijn ook niet te genezen. Ik denk dat dat ook zo is in de psychiatrie; sommige mensen zijn mentaal zo ziek dat genezing er niet meer in zit. Het was vreselijk om haar iedere dag te zien lijden. Elke nieuwe dag was voor haar een hel. Dat gun je niemand. Uiteindelijk gaf psychiater Menno Oosterhoff de erkenning waar Esther al zo lang naar zocht; hij zag in dat het leven ontzettend zwaar was voor haar en respecteerde haar doodswens.’

‘Vanaf het moment dat Esther te horen kreeg dat haar euthanasiewens uit zou komen, kwam er een gevoel van rust voor haar. Na ruim zeventien jaar zou er een einde komen aan haar lijden. In de laatste zes weken van haar leven is ze weer bij ons thuis komen wonen. Die laatste zes weken geven ons een fijn gevoel, een gevoel waar we op kunnen teren. Dat hebben we met elkaar zo mooi kunnen doen. Iedereen heeft op zijn of haar manier afscheid van haar kunnen nemen. We genoten van de kleine wandelingetjes die we maakten, of wanneer ze ’s ochtends nog even bij ons in bed kwam liggen. De zonsopgang was haar geluksmoment van de dag. Ik ben zo blij dat we dat we haar die mooie laatste weken hebben kunnen geven. Als gezin zijn we het daar ook over eens; het stelt ons gerust dat we op deze manier afscheid van haar konden nemen, en ze niet alleen dood is gegaan.’

Vlinder

‘Ondanks dat we weten dat het zo goed is voor haar, blijft het onwerkelijk. Soms denk ik nog dat ze ieder moment binnen kan lopen. Wat mij helpt is de muziek luisteren van haar uitvaart. We luisterden samen altijd naar Breng me naar het water van Marco Borsato en Matt Simons. Dan lag ze lekker bij me op schoot. Dat zijn mooie herinneringen. Esther heeft zelf een groot deel van de uitvaart kunnen regelen. Ze wilde niet in een kist liggen, dat leek haar te benauwend. Ze wilde liever in een mand, met allerlei vlinders erop. Want zo voelde ze zich; als een vlinder in een glazen pot.’

‘Vijf weken na het overlijden van Esther, beviel een van onze dochters van kleine Sophie. Sophie Esmijn, waar Esmijn is afgeleid van Esther. Geluk en verdriet liggen dan heel dichtbij elkaar. Esther heeft voor haar nichtje Sophie een envelopje met geld achtergelaten, zodat haar zus voor iedere verjaardag dan een boek voor Sophie kan kopen, namens Esther. Dat was typisch iets voor haar. Ontzettend lief en attent. Voor ieder van ons had ze een schoenendoos gemaakt met spulletjes die van haar waren, of spulletjes waar een herinnering aan vastzat. Ook schreef ze vaak gedichten of maakte ze briefjes voor ons met allerlei lieve berichtjes erop. Daar haal ik veel steun uit.’

Bij ons

‘Ik weet dat ze bij ons is, als een vlinder toenadering zoekt. We waren in Ghana bij een waterval. Een ontzettend mooi beestje met blauwe strepen vloog op ons af. De vlinder was heel druk en bezig. Toen zeiden mijn man en ik al tegen elkaar: ‘Dat moet Esther zijn’. Op een gegeven moment kwam de vlinder op mijn schoen zitten. Een poosje heeft de vlinder stilgezeten naast ons. Ik ben niet echt spiritueel, maar toch voelde ik toen haar aanwezigheid. Dat moet dan gewoon zo zijn.’

Ellen richtte met Mirjam Hulzebos en Bianca de Ruijter de stichting ‘In liefde laten gaan’ op. Dit is een stichting voor ouders van een kind dat euthanasie vraagt of heeft gekregen vanwege een psychische aandoening. Wil je meer te weten komen? Klik dan hier.