Er zijn in Nederland veel mensen die rondlopen met vage klachten. Wat opvallend is, is dat 80% daarvan vrouw is. Van chronische pijn, tot slaapproblemen, tot misselijkheid. Wanneer zij met hun klachten naar de huisarts gaan, krijgen ze niet altijd de diagnose waar ze op hoopten. Vaak krijgen ze te horen dat hun kwalen een psychische oorzaak hebben. Met die boodschap wordt hen de deur gewezen, maar de klachten worden daarmee niet verholpen.

De onverklaarde klachten waar mensen vaak mee rondlopen kunnen erg uiteenlopend zijn. Voorbeelden hiervan zijn chronische pijn en vermoeidheid, maag- en darmklachten, benauwdheid, slaapproblemen, misselijkheid en duizeligheid, desoriëntatieklachten, een verminderde fysieke en mentale veerkracht en ga zo maar door. Bert Kallen is fysiotherapeut en oprichter van centrum voor SOLK, voor complexe en onverklaarde klachten. Volgens hem laat onderzoek al jaren zien dat er bij 50-70% van de mensen die bij de huisarts komen sprake is van medisch onvoldoende verklaarde klachten. ‘Vaak is dit percentage bij de specialist nog hoger. Dat wil dus zeggen dat bij adequaat medisch onderzoek geen oorzaak gevonden wordt voor de klachten’, aldus Bert.

Onverklaarde klachten

Hoe kan het toch dat er zoveel mensen zijn die met onverklaarde klachten rondlopen? Volgens Bert gaat de mainstream gezondheidszorg nog steeds uit van het duale denken en handelen, waarbij lichaam en geest los van elkaar worden gezien. ‘Toch zijn er heel veel klachten die tezamen voorkomen of elkaar beïnvloeden, zoals lichamelijke, emotionele en psychische klachten. Het reguliere gezondheidssysteem kijkt hiernaar vanuit aparte hokjes, vaak met én vanuit strakke richtlijnen. Op die manier is het moeilijk om het geheel te zien. Men kijkt vaak door het sleutelgat in een donkere zolderkamer en ziet dus eigenlijk maar een heel klein beetje van het geheel.’

Mirjam Kaijer schreef het boek ‘Ik ben geen man!’, waarvoor ze anderhalf jaar onderzoek deed naar onverklaarde klachten bij vrouwen. Tijdens dit onderzoek sprak ze met hoogleraar gynaecologie Bart Fauser, die haar vertelde over de ‘bikinivisie’. Bij deze visie denkt men dat hetgeen wat onder de bikini schuilt het enige is wat vrouwen onderscheidt van mannen. Dit is iets wat in Nederland nog vaak wordt gedacht. Volgens Mirjam is niets minder waar. ‘Onze organen worden anders ziek én wij vrouwen hebben een heel ander hormonaal systeem. Auto-immuunziekten, depressies en angststoornissen zijn bij vrouwen bijvoorbeeld vaak hormoon-gerelateerd’, hoorde ze.

Vrouwenlichaam

Vrouwen worden over het algemeen minder vaak meegenomen in medisch onderzoek dan mannen, waardoor er minder bekend is over het vrouwenlichaam. Dit zorgt ervoor dat de vage klachten waar vrouwen mee rondlopen dus ook vaker onverklaard blijven. Vrouwen zijn vaak niet op de hoogte van het feit dat er in de zorg minder bekend is over het vrouwenlichaam. ‘Als zij dit zouden weten, zouden ze zich misschien niet zo snel weg laten sturen door hulpverleners’, denkt Mirjam. Medicijnen worden vaak getest op mannen, wat ervoor zorgt dat vrouwen vaker last van bijwerkingen krijgen van medicijnen. Een mannenlichaam werkt anders dan een vrouwenlichaam, leerde Mirjam tijdens haar onderzoek.

Dit kan Bert bevestigen: ‘Een vrouwenlichaam werkt fundamenteel anders. Het is raar dat dat pas sinds kort meer wordt ingezien. Fysiologisch zijn mannen en vrouwen anders gebouwd of uitgerust door de evolutie. Kijk bijvoorbeeld naar de andere verhoudingen van geslachtshormonen, maar ook het hart is anders gebouwd en hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld de spieren. Een klein aantal specialisten begint nu pas met het houden van vrouwgeoriënteerde spreekuren. Met name in de cardiologie zijn daar voorbeelden van. Dit gebeurt gelukkig met kleine stapjes steeds meer.’

Niet serieus genomen

Mirjam sprak met veel verschillende vrouwen over hun ervaringen. Wat meteen opviel was dat zij allemaal aangaven dat ze het gevoel hadden dat ze niet serieus genoeg werden genomen door hun huisarts of specialist. Vrouwen krijgen al snel te horen dat hun klachten, die zij moeten vertellen in veel te korte consulten, psychisch zijn, in plaats van lichamelijk. ‘Dit terwijl de woorden van een arts juist zo belangrijk zijn en er zeker bij psychische klachten eerst een lichamelijke oorzaak moet worden uitgesloten’, vertelt Mirjam. Daardoor volgt nog te vaak een onjuiste diagnose, bleek uit onderzoek, maar ook uit de vele brieven die ze kreeg. ‘Terwijl artsen vaker moeten zeggen: we weten nog heel veel niet over het vrouwenlichaam. Ook om zichzelf in bescherming te nemen, want we kunnen wel met de vinger naar artsen wijzen maar het is het systeem dat niet deugt.’

Het komt volgens Bert vaak voor dat mensen met onverklaarde klachten niet serieus worden genomen door hun huisarts, maar toch zijn er ook zeker huisartsen die wel voldoende aandacht hebben voor de klachten. ‘Het is ingewikkeld, want het vraagt geduld en goede communicatie om samen verder te kijken en te zoeken dan je neus lang is. In deze tijd hebben mensen ook het beeld dat er meteen oplossingen gevonden en toegepast moeten worden. Maar als het probleem complex is en vele oorzaken kan hebben, stelt dit hoge eisen aan zowel de hulpverlener, als de patiënt,’ legt hij uit. ‘Vanuit de richtlijngeneeskunde worden er weleens te snelle en oppervlakkige diagnosen gesteld. Tijd om zaken goed uit te zoeken is er vaak niet of wordt niet genomen. De huisarts probeert dit dan regelmatig via specialisten, die vaak helemaal gevangen zitten in het eigen hokje. Zodra zij op hun terrein niks vinden, zijn ze ook niet genegen mee te denken en te zoeken. Dit zorgt voor een langdurig en duur medisch proces. Mensen maken vaak een jarenlange zoektocht in het medisch circuit, zonder resultaat.’

‘De mens beschikt over een waanzinnig complex functionerend systeem, waarmee we dagelijks overleven. Maar dit systeem kan ontregeld raken door bijvoorbeeld een virusinfectie, langdurige overbelasting of stress of te hoge stress door incidenten als trauma’s. Herstel-, compensatie- en hulpmechanismen kunnen hierdoor uitgeput raken. Als de centrale aansturing en regulering van slag is, kan dit steeds meer escaleren en tot gezondheidsklachten leiden. Je moet dan het hele verhaal en de hele persoon in al zijn dimensies benaderen en dat gebeurt dus niet in of onvoldoende in de reguliere zorg’, legt Bert uit.

Tijd voor verbetering

Mirjam sprak ook met cardioloog Angela Maas. Volgens haar beschikken ze in veel Nederlandse ziekenhuizen nog niet over genderspecifieke zorg, maar zou dat wel moeten. Nederland loopt daarin flink achter op landen als Amerika en Canada, waar ze speciale centra hebben die specifiek op vrouwenzorg zijn gericht.

‘In een rapport over integrale zorg van de Gezondheidsraad wordt gesteld dat door de inrichting en oriëntatie in de gezondheidszorg veel mensen met hun klachten tussen wal en schip vallen. Dat dit nu eindelijk eens benoemd wordt is een goede ontwikkeling. Net zoals het goed is dat in de wetenschap de laatste jaren veel nieuwe inzichten zijn ontstaan. Inzichten die laten zien dat ons aanpassingsvermogen als systeem voornaam is én mogelijk meer als uitgangspunt genomen moet worden’, vertelt Bert.

Hoe kan het veranderen?

‘Het kan veranderen, maar dan moet er nog veel gebeuren’, denkt Bert. ‘We moeten anders gaan denken en handelen. Lichaam en geest zijn niet te scheiden. Alles werkt voortdurend met elkaar samen. Het maagdarmsysteem wordt bijvoorbeeld ook wel de tweede hersenen genoemd. Er bevinden zich ontzettend veel zenuwcellen en verbindingen, die op hun beurt weer intensief verbonden zijn met de hersenen en deze systemen communiceren en stemmen voortdurend op elkaar af. Je gaat het pas zien als je het doorhebt. De universiteiten, opleidingen, hulpverleners, verzekeraars, overheid en ook de patiënten zelf zullen een grote sprong moeten maken in anders denken en handelen.’

De artsen en wetenschappers die Mirjam sprak roepen al een lange tijd dat er iets moet veranderen. Het is volgens haar nu tijd om, namens de vrouwen, ook zelf actie te ondernemen. Ze is daarom een petitie gestart, waarmee ze binnenkort naar de Tweede Kamer gaat. Ze pleit voor meer onderzoek en specifieke centra voor cyclus- en hormoon-gerelateerde problematiek; van menstrueren tot de overgang. ‘We worden nu vaak voor iedere klacht van specialist naar specialist gestuurd. Dit maakt het alleen nog maar moeilijker om de oorzaak te vinden’, aldus Mirjam. Ze wil dat er een speciaal vrouwencentrum komt, waar er meer tijd aan vrouwen wordt besteed en waar ze de juiste behandeling voor alle vrouwspecifieke gezondheidsklachten kunnen krijgen.

Advies

Bert raadt mensen die kampen met onverklaarde klachten aan om professionals te zoeken die goed onderbouwd en serieus de problemen kunnen benaderen. Hierover zegt hij: ‘Pas op met mensen die hier misbruik van maken, met allerlei niet onderbouwde verhalen en blijf kritisch. Probeer vooral zelf weer controle terug te krijgen en dit ligt vaak ook in simpele dingen. Probeer gezond te leven met voldoende beweging, gezond eten, hulp zoeken bij conflicten oplossen, een goed gesprek en ondersteuning vragen bij familie en vrienden en zorgen dat je goed slaapt. Dit zijn dingen die er voor kunnen zorgen dat zaken niet escaleren. In Nederland is een netwerk van behandel- en expertise centra voor Somatisch Onvoldoende Verklaarde Klachten en NALK. Mochten zaken mislopen, dan kun je in deze centra in ieder geval een meer integrale benadering van je problemen verwachten. We putten uit onze jarenlange ervaring om ook bij deze problematiek mensen succesvol te revalideren en naar herstel te leiden.’

Meer weten over Mirjam Kaijer? Klik dan hier!

Meer weten over Bert Kallen? Klik dan hier! 

Foto: Duco de Vries

Meer lezen over onverklaarde klachten?

Lees ook deze verhalen over gezondheid: