Remona de Hond-Fransen verloor haar man, Marc de Hond, aan de gevolgen van kanker. Haar leven is niet altijd gemakkelijk, maar samen met haar dochter en zoon vindt ze een weg om met het verlies om te gaan. In deze column vertelt ze over een mooi gesprek dat ze ‘s nachts met haar dochter had. ‘Ik vind het zo bijzonder dat we niet over papa hebben gepraat.’

Livia slaapt onrustig. Voor de tweede keer hoor ik haar uit bed gaan. Net zat ze al zachtjes snikkend in de badkamer en moest ze onbedaarlijk huilen in mijn armen. En nu zegt ze sip dat ze niet lekker in haar bed ligt omdat ze raar gedroomd heeft. Ik ga bij haar liggen en houd haar vast. Ik vraag waarom ze verdrietig is. ‘Om papa’, antwoordt ze.

Foto’s van Marc

Die dag zijn we bij de familie van Marc geweest. We hadden elkaar alweer een tijd niet gezien. De kinderen kennen deze kant van de familie niet heel goed, maar eenmaal bij het huis herinnert Livia ze weer. Als we binnenkomen valt mijn oog meteen op de ingelijste foto van Marc in de vensterbank. Altijd fijn om hem te zien. Naarmate de kinderen gewend zijn spelen ze heerlijk, wij kletsen wat. Dan komt Livia bij me zitten. Ik vraag aan haar of ze de foto van papa ziet staan. ‘Ja’ zegt ze, ‘daar staat er nog een’, ze wijst naar de piano. Die had ik nog niet eens gezien. Ik vertel haar dat papa hier ook als klein jongetje vaak kwam. Om te spelen en gezellig te eten.

Vrolijke manier

Tweeënhalf uur later nemen we weer afscheid en gaan we gewoon weer over tot de orde van de dag. We hebben het er niet meer over. Maar nu midden in de nacht is ze verdrietig. ‘Komt het omdat we op visite waren bij de familie van papa? Hij is dan opeens weer zo dichtbij hè.’ Ze knikt en zegt ‘ik vind het zo bijzonder dat we niet over papa hebben gepraat’. Het raakt me diep en ik zeg dat ze gelijk heeft. Ik leg haar uit dat het misschien komt omdat mensen dan bang zijn dat wij verdrietig worden. Maar ook dat zij verdriet hebben om papa. Zij missen hem ook. Maar in Livia haar wereld is dat eigenlijk juist een reden om over papa te praten. Groot gelijk. Maar ik betrap mezelf erop dat ik het ook lastig vind. De manier waarop kinderen rouwen, of ten minste mijn kinderen, laten mijn ogen altijd weer openen. Ze geven mij het gevoel dat rouwen niet altijd zwaar hoeft te zijn. Een taartje op zijn verjaardag en knutselen voor papa zijn fijne en zelfs vrolijke manieren van rouw. Zij helpen mij dit keer op keer in te zien.

Meer over papa praten

Ik vraag aan haar wat ze van papa wil weten, of waar we het dan over kunnen hebben. Dat weet ze niet zo goed en dat snap ik ook wel weer. Hoe moet je als kind van zes nou weten wat je van je overleden vader wil weten? Ik beloof haar dat we de volgende keer proberen het meer over papa te hebben. Dat de familie een paar herinneringen aan papa met ons willen delen.

Ik vraag of zij nog een herinnering aan papa heeft. Ze denkt na en antwoordt: ‘ja, dat we op de bank liggen te kroelen boelen (knuffelen)’. Mijn tranen rollen meteen over mijn wangen. Dit raakt me rechtstreeks in mijn hart. Ik zie dat ze een beetje schrikt van mij maar zeg dat het goed is. ‘Wat een fijne herinnering. Heb je er nog een?’ ‘Ja dat we aan het dansen zijn met elkaar’. Ik lach door m’n tranen heen en in gedachte ben ik gelijk samen met haar in onze oude woonkamer waar we elke avond na het eten gingen discodansen. ‘En ik weet nog dat we met papa in de tuin waren en dat we een rups zagen. Jij dacht dat het een worm was’ zei ze lachend. ‘Maar het was een rups en dat zou een vlinder worden. Dat vond ik mooi’.

Opeens moet ze ook huilen en zegt ‘papa is veel te jong doodgegaan’. Ik beaam dit. ‘Iedereen van onze familie heeft nog een papa en mama, alleen wij niet’. Ik knik weer en zeg dat het inderdaad oneerlijk is, maar dat dit soort dingen helaas gebeuren. Heel soms gaan papa’s of mama’s vroeg dood. We hebben pech dat het ons is overkomen.’

Fijn leven

Nog steeds moet ik huilen van dit onverwacht mooie en fijne gesprek midden in de nacht. ‘Mam?’ Vraagt ze. ‘Waarom huil jij meer dan ik om papa?’ Met deze vraag overvalt ze me. Ik herinner haar dat ook zij veel heeft gehuild om papa én dat het heel normaal is dat je huilt om iemand die dood is. Je mist diegene heel erg omdat je van hem houdt. Ik leg haar ook uit dat mijn tranen ook van haar en James zijn. En van papa. ‘Ik vind het zo erg voor jullie dat jullie papa moeten missen. En ik vind het erg voor papa dat hij jullie moet missen. Dat zijn ook mijn tranen. En ik mis hem zelf ook heel erg. Soms moet ik denken aan hoe het zou zijn als papa gewoon nog bij ons was. Maar ik weet ook dat we het heel goed doen met elkaar. Soms zijn we verdrietig om hem maar we hebben fijne herinneringen aan hem en we hebben alsnog een fijn leven met elkaar.’

Over Remona

Remona de Hond-Fransen verloor in 2020 haar man Marc de Hond. In haar columns in WENDY en op wendyonline.nl vertelt ze over hoe ze verder gaat met haar kinderen Livia (6) en James (5). Remona schreef ook een boek over haar leven zonder Marc: Laat je tranen vloeien tot een vijver.