In de serie Zonder jou vertellen mensen over het verlies van een geliefde of familielid. Hoe voelt diepe rouw? Wat geeft hen troost? Yvonne verloor haar vader toen ze 21 jaar oud was. Goede hulp is er voor haar nooit echt geweest in die tijd. Ruim dertig jaar later spreekt ze over dit onderwerp. ‘Het is nooit te laat om fijne hulp te zoeken.’
‘Het was midden winter, toen mijn eeneiige tweelingzus en ik op weg waren naar onze geboorteplaats Winterswijk. We waren 21 jaar oud, en in de bloei van ons leven. We studeerden rechten in Nijmegen. Ieder weekend gingen we naar huis om te werken bij onze weekendbaantjes, en om onze familie te bezoeken. Onze vader kwam ons altijd van het station halen, behalve deze bewuste dag. Door de beslagen treinruit zagen we dat het onze oom was die dit keer stond te wachten. Waar was papa? Aan onze oom zijn gezicht zagen we dat er iets niet klopte. “Dat is een heel ingewikkeld verhaal. Hij heeft een ongeluk gehad, maar waar hij is, dat weten we niet”, zei hij. Thuis hing er een kille sfeer. We zagen onze moeder en familie gespannen in de kamer zitten. We merkten aan alles dat het mis was, maar niemand wist wat er precies was gebeurd.’
Speld in een hooiberg
‘Het bleek dat mijn vader tijdens zijn fietstocht naar huis, geraakt was door een busje. De bestuurder besloot hem, samen met zijn fiets, thuis af te zetten. Op de hoek vlak voor ons huis, zei hij dat het laatste stukje hem alleen wel zou lukken, waarna de bestuurder hem afzette. Hij is toen een heel stuk gaan wandelen, en niet naar huis gegaan. Onderweg werd hij door meerdere bekenden begroet, maar hij reageerde amper. Meer wisten we niet. Zijn kapotte fiets vonden we op de hoek in een bosje. Het was zoeken naar een speld in een hooiberg. We reden langs het slachthuis waar hij gewerkt heeft, maar daar was het pikkedonker. Op elke hoek van de straat stopten we en schreeuwden we wanhopig zijn naam. Ieder uur werd geteld; er was geen spoor van hem te bekennen. Het was immers een tijd waarin er pinpassen en mobiele telefoons niet bestonden.
Ook de dagen verstreken, en de onrust in ons groeide. Je houdt alle scenario’s open. Zou hij even alleen in retraite willen zijn? Of, zou hij een heel nieuw leven zijn gestart, ergens aan de andere kant van de wereld? Misschien had hij een andere relatie? ‘
Slecht nieuws
‘Onze huiskamer zat dagelijks propvol mensen, en in de kranten stonden veel berichten over mijn vader. Er werd opgeroepen om naar hem uit te kijken, maar bruikbare tips lieten het afweten. Een dag leek wel honderd uur te duren. Ook het zoeken met een helikopter met infraroodcamera leverde niets op. Het was tasten in het duister. Inmiddels verstreken ook de weken, en was hij al vier weken vermist. Thuiszitten voelde onzinnig, maar hoe moesten we verder leven? We brachten ons broertje en zusje naar school, en ook onze moeder ging verder. Wel met een verschrikkelijk gevoel in onze onderbuik door de machteloosheid.
En toen was er nieuws… Een politieagent trotseerde iedere dag de kou om langs het Hilgelo te wandelen, een meer in Winterswijk. Dit was de laatste plek waar mijn vader gezien is. De politieagent bleek iets lugubers gezien te hebben. Boven het riet cirkelden meeuwen. Hij wist dat het niet goed was, waarop hij besloot om dichterbij te kijken. Daar lag mijn vader, in het water. Hij had zichzelf verdronken, daar in het meer. Mijn moeder zakte door de grond, en kon het maar amper bevatten. Het was schrijnend om mee te maken. Als bewijs had de agent mijn vaders schoenen en ring meegenomen. Hoe erg het ook was, het was wel iets waar we mee verder konden: eindelijk hadden we duidelijkheid. We rouwden samen en organiseerden een mooie uitvaart. Mijn oom heeft mijn vader moeten identificeren. Iets in mij zei dat ik hem ook wilde zien. Het was zo gek dat er een kist in ons midden stond, met onze vader erin, maar bijna ontastbaar doordat we hem niet konden zien. Het werd ons sterk afgeraden om te kijken, mijn oom had er nachtmerries aan overgehouden. Je bent natuurlijk onherkenbaar als je zo lang in het water gelegen hebt. “Houd hem in ere zoals je hem kent”, zei mijn oom. Dus dat deden we.’
Trotse man
‘Onze vader, Jan, was een trotse man. Hij hield enorm van zijn gezin en van zijn werk. Hij was erg perfectionistisch; het liefst deed hij alles zo goed mogelijk. Alhoewel hij erg trots was, merkten we dat hij nooit echt trots was op zichzelf. Hij vond het moeilijk dat zijn kinderen ouder werden, en het huis verlieten. Over gevoelens praatte hij zelden. Soms was hij te beschermend, waardoor ik onbewust het gevoel had dat ik hem eigenlijk niet te veel moest belasten. Als we een tentamen haalden en het goede nieuws aan hem vertelden, zei hij dat onze moeder vast trots op ons zou zijn. Jij toch ook?, zei ik. In de tussentijd verloor mijn vader zijn beide ouders kort na elkaar. Daarna verloor hij ook zijn werk in het slachthuis, waardoor hij een paar keer van baan moest switchen. Dat werd niet wat, dus begon hij thuis met klussen. Stukje bij beetje ging hij zich steeds nuttelozer voelen, en dacht hij dat hij faalde. Dat vond ik ontzettend erg voor hem, want wij zagen dit absoluut niet zo.’
Druk behang
‘Boos ben ik nooit op hem geweest, want het was vooral heel treurig. We leefden in een tijd waarin er niet veel werd gesproken over depressies of burn-out klachten, dus hulp voor hem was er niet echt. Het was wel lastig dat hij geen brief had achtergelaten voor ons. We weten daarom nooit zeker wat er precies in zijn hoofd omging. Het drukke behang op onze slaapkamer, is het laatst tastbare dat hij heeft achtergelaten. “Zelfs dit kan ik niet”, zei hij toen het af was. Ik kan er maar moeilijk naar kijken, want het heeft een hele nare lading voor mij.
Op de plek waar mijn vader is verdronken, kwam ik in het begin niet graag. Nog steeds is het een emotioneel beladen plek, en ik weet nog goed dat ik er voor de eerste keer weer kwam na het overlijden van mijn vader, samen met mijn broertje en zusje. Het is een recreatieplas waar in de zomer gezwommen wordt, en in winter geschaatst. Deze plek wilde ik absoluut vermijden. Ik vond het lastig om te zien dat anderen daar plezier beleefden, terwijl de plek voor mij een heel andere lading had. In de loop der jaren ebde dat gevoel weg. Momenteel wandel ik er regelmatig, en vind ik het fijn om er te zijn. Soms denk ik er niet eens aan als ik er loop.’
Innerlijk kompas
‘Als we boodschappen deden, voelde je dat mensen naar je keken. “Dat soort mensen, die dat willen doen, doen het toch.” “Zo’n mooi gezin, dat laat je dan toch niet in de steek?”, werd er gezegd. Dat steekt wel. Nog steeds merk ik weleens dat mensen niet goed weten hoe ze over zelfdoding moeten praten. Op die momenten voel dat mijn eigen verhaal toch niet goed geland is. Het ligt in die zin ook aan de mensen met wie ik praat, en soms voel ik de behoefte niet om het uit te leggen. Ruim dertig jaar later is het nog even groot als toen. Goede hulp had mij destijds wel geholpen, denk ik. Gelukkig heb ik dit nu wel. Het is nooit te laat om hulp te zoeken. Het krijgen van inzichten is vooral iets wat mij geholpen heeft om beter met de situatie om te gaan.
Samen met mijn man heb ik vier kinderen, en ik vind het jammer dan mijn vader hen nooit heeft gekend, toch voel ik dat hij bij mij is. Mijn vader is voor mij een innerlijk kompas geworden. Als een energie die in mij zit. Ik ben ontzettend trots op hem, en dat hij mijn vader was. De lessen die ik van hem heb geleerd, neem ik mee. Ik weet zeker dat hij ook trots op mij is.’
