Header: Maaike Piet

Maaike doet een boekje open over haar ervaringen tijdens haar werk in de gehandicaptenzorg: ‘Ik werd meermaals bespuugd, geslagen en gebeten’

Jarenlang was Maaike Piet werkzaam in de gehandicaptenzorg en durfde ze niet open over de misstanden op haar werk te praten. Nu ze er weg is, doet ze een boekje open met het doel om het bespreekbaar te maken.

Maaike werkte in totaal 22 jaar in de gehandicaptenzorg. Tijdens deze periode heeft ze veel met agressiviteit vanuit cliënten moeten dealen. Zo werd Maaike meerdere malen bespuugd, geschopt, geslagen, gebeten en geknepen. Het allerergste weet Maaike nog heel goed. ‘De cliënt kwam rustig binnen, er leek niets aan de hand te zijn. Ik stond op dit moment in de kantine. Uit het niets vloog hij op mij af en greep hij mij bij mijn keel. Loskomen was niet mogelijk. Mijn collega schoot mij te hulp. Eenmaal losgekomen hebben we de andere cliënten snel naar een bijgelegen gebouw gestuurd. De teamleider werd direct gebeld. Zij kwam en is samen met de man een rondje gaan wandelen in het bos, zonder back-up. We stonden te trillen op onze benen. We hebben als team, van drie man sterk, aangegeven dat de relatie met de cliënt nu zodanig beschadigd was, dat hij niet terug kon komen. De teamleider reageerde hierop dat wij als team overgeplaatst zouden worden, in plaats van de cliënt. Wanneer de cliënt zelf niet terug zou willen konden we wel blijven. Alles draait om de cliënt, niet om de werknemer.’

In een waas

Uit voorzorg droeg Maaike altijd een hemdje onder haar kleding zodat ze niet plots in haar BH zou staan. De kleren werden namelijk af en toe letterlijk van haar lijf gescheurd. Scherpe of harde voorwerpen werden zo veel mogelijk achter slot en grendel geplaatst. Toch was het niet ondenkbaar dat er soms met spullen werd gegooid. Zo was er bijvoorbeeld ooit een cliënt die meters ver met een breekijzer gooide. ‘Het was voor mij allemaal zo normaal geworden, dat ik even moet nadenken wat er allemaal nou precies is gebeurd. Deze mensen konden er niks aan doen. Het werd soms zwart voor hun ogen. In zo’n waas zijn ze zich niet meer bewust van hun eigen handelen, en wat kunnen ze dan sterk zijn.’

Ongehoord voelen

Maaike maakte meermaals melding van agressief gedrag van cliënten richting werknemers. Hierin werd veel eigen initiatief verwacht. Zo werd haar verzocht formulieren in te vullen. ‘Dit deed ik netjes, maar ik kan mij ook heel goed voorstellen dat het op deze manier voor mensen hoogdrempelig kan zijn om dingen aan te kaarten. Er wordt van je verwacht dat je zelf de telefoon pakt. Ik had de hoop dat er wat met deze meldingen gedaan zou worden. Helaas werd het nooit echt opgepakt. Het was fijn geweest als iemand mij naderhand terugbelde om te vragen hoe het met mij ging. Dit demotiveert enorm.’ Maaike had naar eigen zeggen veel geluk met haar team van drie man sterk. ‘Ik wist dat er iemand achter me zou staan om te helpen op de momenten dat het mis ging. Samen kregen we een cliënt dan weer rustig. Wat er zou gebeuren als dit niet zo was, weet ik niet.’

Een kopje thee of een kleine wandeling

Volgens Maaike is het onvermijdelijk dat je vroeg of laat te maken krijgt met agressie wanneer je in de gehandicaptenzorg werkt. ‘De mensen op de afdeling waar ik werkte, kunnen zich niet altijd uiten door te praten, dus dan komt het er op een andere manier uit.’ Maaikes doel is vooral het verbeteren van de nazorg voor de werknemers. Dit schreef ze dan ook in haar ontslagbrief. ‘Mensen voelen zich niet gezien, terwijl het niet moeilijk hoeft te zijn. Een kopje thee of een kleine wandeling kan namelijk al veel doen met een zorgverlener die net iets heftigs heeft meegemaakt.’  Zo werd één van Maaikes collega’s ooit agressief benaderd door een cliënt. Vervolgens besloot deze collega naar huis te gaan. ‘Ik vond het zo goed dat ze ondanks de kritiek van de werkgever voor zichzelf koos. Je krijgt een compliment als je blijft. Dit zou andersom moeten zijn.’ Het delen van haar verhaal was niet altijd makkelijk. ‘Ik heb mijn verhaal met de media kunnen delen, omdat ik er niet meer werk. Anders had ik dat anoniem gedaan. Het was wel even wennen dat mensen ineens wat van je vinden, terwijl ze je niet kennen. Daarnaast beseffen veel mensen denk ik niet hoe het er in de werkelijkheid aan toe gaat. De beelden die je op televisie ziet, laten alleen de leuke kant zien van het werk. Soms is het gewoon best wel zwaar en dat zou de wereld wel moeten zien om een realistisch beeld te krijgen.’

Traumatische ervaringen

De dingen die Maaike heeft meegemaakt staan nog steeds op naar netvlies gebrand. Zo wordt ze bijvoorbeeld snel getriggerd door onbekende geluiden. ‘Die alertheid blijft, maar toch hoop ik dat het ooit weggaat.’ De agressiviteit is volgens Maaike niet weg te nemen, maar wel in te perken. Een voorbeeld voor een mogelijke oplossing zou volgens haar een afzonderingsruimte kunnen zijn. ‘Wanneer je zo’n ruimte goed inzet, kunnen nare situaties voorkomen worden voor de werknemers, maar ook voor de cliënten. Zij voelen zich naderhand regelmatig schuldig over de dingen die ze gedaan hebben. Doordat ze de agressie vaak op voelen komen, kunnen ze zelf alvast in de afzonderingsruimte gaan zitten. De deur laten ze dan op een kiertje. Wij kunnen de situatie als werknemers op deze manier veel beter benaderen. Het gebruik van deze ruimtes is niet gebruikelijk. In realiteit zitten twee werknemers op een cliënt om hem of haar rustig te krijgen, terwijl dit niet nodig hoeft te zijn. Het is daarnaast mensonterend. De overgebleven collega moet daarbij in zijn eentje voor twintig andere cliënten moet zorgen. Dat is geen veilige situatie.’

Angstcultuur

Wat Maaike mee wil geven aan andere zorgmedewerkers die zich in soortgelijke situaties bevinden, is dat ze toch echt om hulp moeten proberen te vragen. ‘Helaas bevinden we ons in een angstcultuur en hoe lastig het ook is, is het wel belangrijk om de gebeurtenissen aan te kaarten. Je hoort met plezier naar je werk toe te gaan. Het is vervolgens aan de werkgevers om wat met deze meldingen te doen. Zij moeten de hulp wel aanreiken.’