Lynn (23) verloor haar vijfjarige zusje Iris aan hersenstamkanker, toen ze zelf nog maar negen jaar oud was. Het was een moeilijke periode van rouwen en verwerken voor de jonge Lynn, maar toen ze hoorde dat ze een nieuw broertje zou krijgen, was ze door het dolle heen. Echter deed leeftijdsverschil, en angst om weer iemand te verliezen, Lynn onbewust afstand nemen van haar broertje.

‘Het moment dat ik besefte dat Iris niet meer terug zou komen, was pas bij haar begrafenis. Mijn ogen schoten nog snel over haar heen: haar gezichtje, haar handen, haar beentjes. Ik probeerde nog alles in me op te nemen voordat ze de kist dicht konden doen. Dit is de laatste keer dat ik haar in het echt heb kunnen zien. We stonden met zijn allen om haar graf heen, toe te kijken hoe ze de kist langzaam de grond in lieten zakken. Het is gek, want ze was er eigenlijk al een paar dagen niet meer. Toch voelde ik nu pas écht het verlies van mijn jongere zusje.’

Iris

´Iris en ik schelen, of eigenlijk scheelden, drie jaar. We hadden een zussenband zoals iedereen die wel heeft met zijn of haar zus. Af en toe kibbelen over onzin, maar altijd weer bij elkaar terugkomen. Iris was een spontaan meisje. Een beetje ondeugend en misschien ook wat koppiger dan ik. Ik kan me herinneren dat Iris altijd meer durfde dan ik, ze was niet snel bang te krijgen. Ze ging als eerste van de glijbaan of als eerste op de schommel. We hadden niet veel nodig om het leuk te hebben samen. Gaf ons wat velletjes papier, een schaar, lijm en glitters, en we waren heel de dag zoet. Iris en ik waren echt meisjes meisjes.

Ik weet nog dat we op vakantie waren met het gezin. Iris begon opeens schuin te kijken, en vertelde ons dat ze dubbel zag. Omdat Iris nog zo jong was, zochten mijn ouders er niet zoveel achter. Thuis werd het erger: ze liep tegen dingen aan omdat ze dubbel zag. Toen besloten mijn ouders toch even met Iris naar de huisarts te gaan. Ze gingen niet meteen van het ergste uit. Mijn ouders gingen naar de oogarts, en die verwees Iris door naar de neuroloog. Ze moest een scan ondergaan, en het nieuws dat daaruit kwam hoop je als ouder zijnde natuurlijk nooit te hoeven horen. Iris had hersenstamkanker. De artsen vertelden ons dat ze nog maar drie maanden te leven had. Door de chemotherapie was Iris uiteindelijk nog negen maanden bij ons.’

Leuke dingen doen samen

‘Ik kan me eerlijk gezegd niet veel meer herinneren van Iris haar zieke periode. Soms kijk ik wel eens foto’s of filmpjes terug van toen ze ziek was, dan komen de herinneringen wel weer even omhoog. Mijn ouders zijn er wel altijd eerlijk over geweest, en probeerden mij ook te vertellen dat Iris niet meer beter zou worden. Maar ik was nog veel te jong om te begrijpen wat het precies inhield, ik was namelijk nog nooit met de dood in aanraking gekomen. Het enige wat ik er echt van meekreeg, is dat ze er wat anders uitzag. En dat ze vaker naar het ziekenhuis moest dan een normale vijfjarige. Mijn ouders hadden op de kamer van Iris een babyfoon neergezet, mocht er iets gebeuren met haar. Als Iris en ik dan gingen logeren op haar kamer, gebruikten we die om naar de woonkamer te roepen dat we chips wilden. Voor mij ging het leven gewoon door. Het klinkt misschien gek, maar de periode dat Iris ziek was, vond ik juist een hele leuke tijd. Ik hoefde niet meer naar school en we gingen alleen maar leuke dingen doen met het gezin. Ik was alleen maar blij dat ik nu extra veel tijd kon spenderen met mijn zusje.’

Drie borden op tafel

‘De laatste dagen voordat ze kwam te overlijden, hebben we heel veel bij Iris haar bed gezeten. Dit deden we totdat ze niet meer aanspreekbaar was. Iris was hersendood, en het was eigenlijk wachten tot haar lichaam het ook zou begeven. Toen ook dat moment daar was, kan ik me herinneren dat iedereen thuis verdrietig was en moest huilen, maar bij mij drong het niet echt door. Ze lag nog een tijdje bij ons thuis opgebaard, zodat familie en vrienden afscheid konden nemen. Echter was het voor mij niet heel veel anders dan de dagen ervoor, toen haar hartje nog wel klopte. Als kind dacht ik gewoon: zolang ze nog fysiek bij ons is, is ze niet écht weg.

Een paar dagen na de begrafenis van Iris, moest ik nog flink wennen aan ons nieuwe huishouden. Als ik meehielp met de tafel dekken, zette ik automatisch vier borden op tafel in plaats van drie. Iris is er niet meer, we zitten nu maar met zijn drieën aan tafel. In het begin was ik nieuwsgierig naar mijn leven als enig kind. Misschien was het wel leuk, en krijg ik nu alle aandacht. Maar al snel miste ik mijn zusje, en hoopte ik nog elke avond dat als ik de dag erop wakker werd, ze er weer zou zijn. De eerste paar jaren zonder Iris voelden als een gekke droom.’

Rouwtherapie

‘Nog voordat Iris overleed, gingen wij als gezin al in rouwtherapie. Ook een aantal jaar nadat Iris er niet meer was, heb ik dat nog gevolgd. Ik denk dat die rouwtherapie mij wel heel erg heeft geholpen. Als ik dat niet had gedaan, had ik nu wel meer moeite gehad met het verwerken van Iris haar dood. Ik zie weleens bij anderen om me heen dat als zij verlies meemaken en dat niet verwerken, ze daar later last van gaan hebben.

We zijn thuis altijd erg open geweest over Iris haar overlijden. Als we haar grafje gaan bezoeken, zeggen we: we gaan naar Iris toe. En niet: we gaan naar het graf of naar het kerkhof. Ook als Iris jarig is, of als we kerst en Sinterklaas vieren, betrekken we haar erbij. Op die manier houden we Iris toch nog een beetje in leven.’

Een nieuw broertje

‘Na het overlijden van Iris, zei ik al vrij snel tegen mijn ouders dat ik een nieuw zusje wilde. Als kind had ik natuurlijk niet door wat voor lading dat kon geven aan mijn ouders. Toen mijn ouders drie jaar later vertelden dat ik een nieuw broertje of zusje zou krijgen, was ik dan ook echt heel blij. Stiekem hoopte ik dat ik weer een zusje zou krijgen. Achteraf gezien is het beter dat mijn moeder is bevallen van een jongetje. Als het een meisje was geweest, had ik haar misschien teveel vergeleken met Iris. Soms zie ik weleens trekjes in mijn broertje zijn gedrag waarvan ik denk: dat deed Iris ook altijd. Dat is toch net wat makkelijker te verdragen als het om een jongen gaat.

We hebben als gezin mijn broertje Daan vanaf het begin al verteld dat hij een oudere zus heeft genaamd Iris, maar dat ze niet meer leeft. Dat was vroeger voor hem wat moeilijker om te begrijpen, maar inmiddels is Daan elf jaar oud en vindt hij het niet zo raar meer. Het is dan ook geen geheim dat als Iris niet was overleden, Daan waarschijnlijk ook niet geboren zou zijn.’

Moeite met binden

‘Daan en ik schelen twaalf jaar. We zitten beiden in heel andere levensfase. Hij zit nu in groep acht, en binnenkort begint hij aan de brugklas. Ik ben inmiddels volwassen en woon op mezelf. Onze levens lopen niet bepaald hetzelfde. Toen Daan geboren werd, wist ik al dat we een hele andere band zouden hebben dan die ik had met Iris. Ik nam onbewust afstand van Daan. Waarom ik dat deed, weet ik niet zo goed. Ik denk dat, na het verlies van Iris, ik bang was ook mijn broertje te verliezen. Ik had moeite met hechten. Mijn moeder was degene die er iets van zei tegen mij. Ze zei dat ik niet zo snel naar hem toe ging om hem een knuffel te geven, of om een spelletje te spelen samen. Toen ze dat zei, kwam dat hard binnen bij mij. Voor mijn gevoel was ik nooit afkeurend naar Daan toe, en ik had totaal geen negatieve gevoelens over Daan. Het was niet mijn bedoeling om zo afstandelijk te doen tegen Daan, en het laatste wat ik wilde was dat hij zou denken dat ik niet van hem hou of niet blij met hem ben. Ik besloot dat ik initiatief moest tonen om een goeie band met Daan op te bouwen, zeker omdat ik ouder ben.

Ik probeer elke week tenminste één keer bij mijn ouders te eten. Dan blijf ik ’s avonds even hangen en spelen Daan en ik een spelletje of kijken we samen tv. Ook met de feestdagen vind ik het extra belangrijk om met mijn ouders en Daan te zijn. Daan vindt het ook heel leuk om bij mij te komen logeren. Dan doe ik meestal mijn best om echt iets leuks te gaan doen met hem, zoals een avondje met zijn tweeën naar de bioscoop.’

Ik denk nog altijd aan je

‘Het is inmiddels veertien jaar geleden Iris is overleden, en er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan haar denk. In het begin dacht ik natuurlijk constant aan haar, omdat het nog vers was. Nu komt het in vlagen, als ik naar mijn tattoo van haar naam kijk of een oude foto van ons tweeën opduikt. Maar ook bij grote gebeurtenissen in mijn leven denk ik aan haar. Toen ik afstudeerde, of toen ik verhuisde en op mezelf ging. Dan denk ik: hoe was het geweest, als Iris nu naast mij had gestaan?

Maar Iris zal altijd dicht bij mij blijven staan, en ik zal altijd over haar blijven praten.’