In de serie Zonder jou vertellen mensen over het verlies van een dierbare. Sylvia (55) was 37 jaar samen met Willem, die vorig jaar overleed aan asbestkanker. Willem liep niet weg voor zijn naderende einde en hij genoot nog intens van het leven. Hij maakte zelf zijn duurzame kist en koos, als natuurliefhebber, voor een plek op een natuurbegraafplaats.
‘We hebben Willem vorig jaar op 31 juli op het einde van de dag, tijdens een prachtige zonsondergang, begraven op de natuurbegraafplaats de Maashorst in Schaijk. Willem hield van dat moment van de dag, als het licht op zijn mooist is. We keken vaak samen naar de zonsondergang. Bij mooi weer schijnt de zon bij ons de woonkamer in. Je wordt dan verrast met de prachtigste kleuren. Je ziet dan gele, oranje, rode en paarse luchten. Zo prachtig… Op de boomschijf die zijn graf markeert – op een natuurbegraafplaats worden geen stenen geplaatst – hebben we ook een ondergaande zon laten graveren en de tekst: Houdoe allemaal en Alles komt goed.
Met de natuur
‘Ik vind het mooi dat Willem daar begraven ligt, dat hij één is geworden met de natuur. Voor zijn overlijden zijn we samen op de begraafplaats gaan kijken en hebben we een zonnig plekje in de hei en aan de bosrand uitgezocht. Op een natuurbegraafplaats koop je een stukje grond en het mooie daarvan is dat je voor altijd daar mag blijven liggen, je graf zal nooit geruimd worden. Mocht de begraafplaats ooit vol zijn dan zal Natuurmonumenten het beheer overnemen. We hebben ook meteen een stukje grond voor mij gekocht, zodat we ooit weer bij elkaar komen te liggen.’
Tot het einde toe positief
‘Willem was pas 59 toen hij overleed. Hij zei altijd: “Alles komt goed.“ En: “Het is zoals het is.” Willem werkte altijd hard en maakte veel uren. Maar opeens ging het niet meer. Uiteindelijk werd er Mesothelioom (astbestkanker) geconstateerd. De prognose was dat hij nog maar één jaar te leven had. Toen het tot hem doordrong dat hij ook echt niet beter zou worden, wilde hij geen levensrekkende behandelingen die hem ziek en zwak zouden maken. Uiteindelijk heeft hij het toch 3 jaar volgehouden. Ik ben ervan overtuigd dat zijn positieve instelling daar veel mee te maken heeft gehad. Hij was altijd positief, tot het einde toe. Ik heb hem nooit horen klagen, zelfs niet als hij pijnlijke behandelingen moest ondergaan. “Als ik hier ga zitten klagen komt er niemand meer langs”, zei hij. Nou onze vrienden zijn heel veel langs geweest. We hebben ook nog heel veel leuke dingen gedaan met hen en onze kinderen. Die uitstapjes hebben ons mooie herinneringen gegeven waar we nog vaak aan terug kunnen denken. Dat vind ik fijn want we moeten met z’n allen toch verder. Willem zei altijd: “Ga door met je leven en geniet.”’
Omringd door Willems zelfgemaakte spullen
‘Willem en ik waren al 37 jaar samen waarvan 29 jaar getrouwd. Ik leerde Willem kennen op mijn zeventiende in de Morgenzon, een discotheek in een dorpje hier in de buurt. Veel stellen hebben elkaar daar leren kennen. We hebben het altijd goed gehad samen. Willem had een keukenmontagebedrijf en werkte veel, maar hij was ook graag thuis. Als hij klaar was bij een klant zei hij vaak: “Het mooiste gaan, is naar huis toe gaan.” Willem was altijd bezig met het huis, de tuin, meubeltjes voor in huis of hij plaatste voor vrienden en familie een nieuwe keuken. We hebben in vijf jaar ons huis verbouwd. Alleen de buitenmuren bleven staan. We woonden toen met onze drie kinderen in een bouwkeet naast ons huis. Alles in ons huis hebben we samen aangepakt. Willem heeft ook veel dingen voor het huis zelf gemaakt: onze keuken, onze slaapkamer, tafels, kasten, de trap, de houten vloer enz. Ik ben nog altijd omringd door de spullen die Willem heeft gemaakt. Mensen zeggen weleens: “Wil je niet verhuizen?” maar dit is nog teveel ons huis, ik kan er nu nog geen afscheid van nemen.’
Die laatste vakantie samen
‘Willem is drie jaar ziek geweest maar we hebben ondanks die moeilijke tijd veel leuke dingen gedaan met onze vrienden en kinderen. Zo zijn we kort nadat we het slechte nieuws te horen gekregen hebben, met ons gezin naar Costa Rica geweest. Ik weet nog dat hij tegen de longarts zei: “Maar we zouden dit jaar met het gezin naar Costa Rica gaan”, waarop de arts zei: “Alles wat jullie willen gaat voor.’ We hebben nog een prachtige vakantie gehad met het gezin om nooit te vergeten. Ook hebben we een rondvaart gemaakt met onze kinderen en vrienden, op de prachtige driemaster de Eendracht. Willem had bij de marine gediend en was gek op grote zeilschepen. Daar wilde hij altijd al een keer mee op vakantie. We hebben nog heel veel dingen kunnen doen en daar ben ik heel blij mee. Voor hem dat hij ondanks dat hij ziek was nog veel leuke dingen heeft kunnen doen die we anders misschien wel later ooit eens gedaan zouden hebben maar nu extra speciaal zijn geweest. En natuurlijk voor de mooie herinneringen die we daardoor hebben kunnen maken.’
Zijn zelfgemaakte duurzame kist
‘Willem had een hele eigen manier van afscheid nemen van zijn leven. Hij heeft zijn eigen kist gemaakt. Een duurzame kist van gerecycled hout. Willem was meester meubelmaker en wist er daardoor een prachtige kist van te maken, met schuine hoeken, zwaluwstaart verbindingen, verzonken grepen en een onzichtbare sluiting. Je zag zijn vakmanschap er heel mooi in terug. Toen de kist klaar was, was hij er zo trots op dat hij iedereen mee nam om naar zijn kist te gaan kijken. Hij wilde zelfs een kist voor mij maken maar hij zei altijd dat ik wel honderd zou worden en ja een kist zo lang bewaren… is niet echt handig bedacht hij zich. Haha, ja zo was Willem altijd aan het grappen. Maar soms zei hij: Tja, en dan haalde hij zijn schouders op, iedereen gaat een keer dood, alleen had het voor mij 20 jaar later moeten zijn maar het is zoals het is, het is niet anders, helaas.
In de 3 jaar dat Willem ziek was ging hij regelmatig naar de garage. Hij vond het fijn om daar te zijn. Even wat anders aan zijn hoofd dan ziek zijn, even alleen in zijn garage met zijn geliefde gereedschap. Het was voor hem een manier van afscheid nemen van zijn leven, een soort verwerking want hoe positief hij ook altijd was, hij was nog niet klaar met leven. Hij had graag zijn kinderen verder op zien groeien zodat hij ooit, als ze eraan toe waren, hen kon helpen met de bouw of verbouwing van hun huis zoals wij dat samen ook met ons huis gedaan hebben. Ook had hij graag nog, samen met mij, met een camper veel landen bezocht om daarna ergens in een klein huisje in de natuur te gaan wonen.
Het afscheid paste helemaal
‘Willem en ik houden van de natuur. We waren graag buiten en gingen heel regelmatig in de natuur wandelen of we waren in onze tuin bezig. Met gewone begraafplaatsen heb ik nooit veel gehad, ik word er maar droevig van, al die stenen met namen… Maar op natuurbegraafplaats de Maashorst is het echt mooi. Je kunt er wandelen of fietsen en daarna wat drinken in of bij een prachtig gebouw met rieten kap. Daar hebben we ook de uitvaart gehouden. Je kijkt vandaaruit uit over hoge grassen en kruiden, zo prachtig. Willem is vervoerd in een elektrische rouwauto. Al moet ik eerlijk zeggen dat dat niet zozeer vanwege de duurzame keuze was, maar omdat Willem een Tesla wel een hele mooie auto vond. Wat ik nog even wil vertellen is dat je bij Dela uitvaartverzekeringen heel goed begeleid wordt. Ze proberen er echt iets moois van te maken. Zo hebben wij ervoor gekozen om zelf het graf dicht te maken. Willem daar neerzetten en dan weglopen vonden we allemaal niet fijn. Het laten zakken van de kist is heel emotioneel maar ook mooi. We hebben dat met z’n allen samen gedaan en dat was heel mooi en gaf een opgelucht gevoel. Het was droevig maar goed. Willem zou helemaal tevreden zijn geweest en ons aan het lachen hebben gemaakt want het leven is te mooi om niet van te vieren.’
Een natuurlijke uitvaart met Dela
Dit artikel is in samenwerking met Coöperatie Dela gemaakt. DELA helpt nabestaanden al ruim 80 jaar bij het verzorgen van een mooi afscheid. Er zijn tegenwoordig veel mogelijkheden om een uitvaart duurzaam te maken. Wil je weten welke? Download dan de checklist duurzaamheid op de site van DELA.
