Ze hadden jarenlang keihard gewerkt aan hun eigen zaak en eindelijk was het klaar. Joke en haar man René konden meer tijd voor hun twee dochters vrijmaken. Het stel was er klaar voor om samen oud te worden, totdat René in 2012 werd aangevallen door een stier en overleed. Het bedrijf moest blijven draaien en Joke wilde zich sterk houden voor haar kinderen. Tot de dag van vandaag staat ze in overlevingsmodus en is ze bang om haar gevoelens ruimte te geven.  

‘De weken na zijn overlijden waren zwaar. Kleine dingen in het dagelijks leven herinneren je aan het feit dat hij er niet meer is, bijvoorbeeld tijdens de boodschappen. Normaal gesproken haalde ik altijd vier stukjes vlees, maar ineens hoef je er nog maar drie te hebben. Dan barst je in huilen uit. Na het overlijden van René ben ik heel erg bang geworden voor de stilte en de leegte. Daarom ben ik redelijk snel weer aan het werk gegaan, zodat ik mezelf niet kon verliezen in mijn emoties. Dat was mijn manier van rouwen; onder de mensen zijn en veel werken. Ik vluchtte voor mijn gevoel.’

Eigen bedrijf

‘René en ik hebben elkaar ontmoet tijdens het uitgaan, hij was vierentwintig en ik was zeventien. Het klikte goed en al redelijk snel kregen wij een relatie. Ons leven heeft veel hobbels gehad, want toen we elkaar anderhalf jaar kenden, verongelukte zijn moeder. Elk vrije uurtje dat ik had, ging ik naar hem toe om hem te steunen. In die periode haalde hij geen behoefte meer uit zijn werk, dus wilde hij samen een eigen bedrijf beginnen. Hij wilde een doe-het-zelf-zaak openen. Zodoende hebben we in 1995 een winkelpand gekocht in het dorp.

We zijn vijf jaar bezig geweest met het verbouwen van de winkel. Een jaar later zijn we getrouwd, omdat we graag een gezin wilden. In 2002 kregen we onze eerste dochter en anderhalf jaar later kwam de tweede. Tijdens mijn eerste zwangerschap is de vader van René overleden. Dat was een stressvolle periode, want de woonboerderij van zijn ouders kwam toen leeg te staan. Wij hebben die toen overgekocht en binnen een jaar verbouwd zodat het bewoonbaar was. Daar zijn we ingetrokken en die jaren erna zijn we verder gaan verbouwen.

René wilde weer hobbyboer worden, net als vroeger. Zodoende begon hij met twaalf Hereford koeien, één stier en twee geitjes. Hij vond het leuk om de dieren te verzorgen en bezig te zijn rond het huis. Hobbyboeren was ons ding als gezin. We deden alles samen. Er moest veel gebeuren rond de boerderij en de meiden hielpen ons daarbij. René vond het geweldig om ze alle kneepjes van het vak te leren. Buiten bezig zijn met de dieren vonden zij ook prachtig. Ik heb veel foto’s waarop de meiden een overall droegen en bij René op de trekker zaten, de koeien voerden of met kleine kruiwagens liepen.

Naast de boerderij hielden we onze zaak aan, dus we hadden een druk en vol bestaan. Ondanks de drukte probeerden we altijd tijd voor het gezin vrij te maken. Vooral op zondag gingen we dingen ondernemen, zoals bakken, een stukje fietsen of een middag zwemen. We koesterden vooral de kleine momentjes samen: avondeten, spelletjes spelen of werken aan de boerderij. René was een enorm zorgzame en lieve vader. Hij bracht de meiden vaak op bed en soms viel hij dan zelf ook in slaap. Hij vond het geweldig om met ze op pad te zijn.’

20 oktober 2012

‘We hadden een heel fijn gezinsleven, totdat René in de herfstvakantie van 2012 verongelukte. Een paar dagen later zouden we met het gezin een midweek weg naar België. Ik wist dat René die middag de koeien wilde overzetten naar een nieuw stuk land door met brokjes in een emmer te rammelen. Ik was aan het werk op de zaak en kreeg een telefoontje van een jongen die bij ons op de boerderij werkte. Hij kon René niet vinden en maakte zich zorgen, want de jongste moest naar een korfbalwedstrijd gebracht worden. Ik zei dat hij haar anders maar even weg moest brengen en dacht er nog niks geks bij. Een paar minuten later kreeg ik een nieuw telefoontje: René was gevonden. Het zag er niet goed uit, want hij lag verderop in het weiland waar de stier liep. Alle toeters en bellen gingen bij me af en met een bloedgang ben ik naar huis gereden, bang voor wat ik aan zou treffen. Je vraagt je af wat er gebeurd zal zijn, maar wilt nog niet van het ergste uitgaan.

Eenmaal thuis waren de ambulances en traumahelikopters al onderweg. Via de bosrand liep ik naar René toe, terwijl de hulpjongen de stier lokte met brokjes. Ik kwam daar aan en zag meteen dat hij was overleden. Dat was heel heftig om te zien. De emmer waarmee René de stier wilde lokken lag een paar meter verderop. Hij voelde heel koud. Je zag niet aan hem wat er was gebeurd, want niks was beschadigd en hij bloedde niet. Waarschijnlijk was de stier onrustig omdat het gras minder lekker was geworden en omdat er een kleine stier bij liep die hij wilde beschermen. Het was meteen duidelijk dat hij was aangevallen door de grote stier. Waarschijnlijk heeft hij zijn rug of nek gebroken door de klap, maar dat is nooit onderzocht.

Overlevingsmodus

Ik was helemaal in shock en kon niet geloven wat ik zojuist had gezien. Op dat moment liet ik het over aan het ambulancepersoneel, want die waren toen net aangekomen. Ik kon niet beseffen dat mijn man was overleden door een stier. Er gingen veel vragen door me heen. Wat moet ik nu? Hoe vertel ik dit aan de kinderen? Wat moet ik met de winkel doen? Hoe ga ik verder met het leven? Pas in de avond kwam de echte klap toen ik het aan de kinderen moest vertellen. Ik probeerde me sterk te houden voor mijn dochters. Ik heb die dag zelf nog alle familieleden gebeld, maar door alle adrenaline kon ik geen traan laten. Toen ik die nacht alleen op bed lag, drong pas tot me door dat René er niet meer was.

We kwamen regelmatig in het weiland van de stier, want die liep gewoon tussen de koeien. Wanneer ze gingen kalveren, stonden we er met de kinderen bij om te kijken, maar we hielden altijd een gepaste afstand. De stier hadden we al vier jaar en we hadden in die tijd nog nooit een kwade beweging gezien. Die ene keer dat het is gebeurd, had meteen een fatale afloop. Ik had het totaal niet verwacht.

Ik heb er geen trauma aan overgehouden dat ik René zelf heb gevonden. Die dagen erna lag hij opgebaard in ons huis. Ik dacht dat ik dat niet aan kon zien, maar vond het eigenlijk wel heel fijn. Als ik ’s nachts niet kon slapen, ging ik uit bed om rustig afscheid van hem te nemen. Overdag ging ik in overlevingsstand. Als ik huilde, werden de kinderen boos en liepen ze weg. Daarom draaide ik me altijd om en slikte ik het verdriet weg, omdat ik me sterk wilde houden voor hen. Zij wilden zich natuurlijk ook sterk houden voor mij.

Direct na het overlijden van René stonden mijn zus, ouders en René zijn familie voor mij klaar. Ze hielpen me op de zaak en de boerderij en met de kinderen. Zelfs nu nog staan ze iedere dag voor mij klaar. Zonder hen had ik het echt niet gered.’

Leegte

‘Ik was me er bewust van dat ik mezelf een keer zou tegenkomen. Dat is twee jaar geleden gebeurd. De kinderen worden ouder, krijgen vriendjes en gaan hun eigen weg waardoor ik vaker op mezelf aangewezen ben. Wanneer zij niet thuis zijn, ben ik geneigd om aan het werk te gaan, dus ik ben nu heel erg zoekend naar wat ik leuk vind. Mijn concentratie ben ik verloren na het overlijden van René. Vroeger deed ik nooit spelletjes op de telefoon. Nu speel ik Candy Crush terwijl ik het geluid van de televisie om de achtergrond heb staan. Ik zou graag weer een boek kunnen lezen, maar ik vind het eng om rust te hebben. Dan kom ik mijn emoties tegen.

Ik wordt verdrietig als ik er over nadenk. René en ik hebben samen een bedrijf opgestart. Het bedrijf liep goed, we zaten in een goede periode en besloten wat meer tijd in ons gezin te steken. Zo moet het zijn, dacht ik. Ineens is het klaar. Sinds tweeënhalve jaar heb ik een nieuwe relatie waar ik heel erg gelukkig mee ben, maar ik word wel elke keer met de neus op de feiten gedrukt. Mijn vriend en ik kiezen beiden voor onze eigen kinderen dus we wonen nog niet samen. Daardoor besef ik dat ik het rustige gezinsleven mis, want nu is het heel erg heen en weer peddelen. René en ik hadden wat opgebouwd en zouden samen oud worden. Dat beeld dat ik toen in mijn hoofd had, is verstoord.

Drie jaar geleden heb ik pas om hulp gevraagd. Ik besefte dat ik er vooral voor de meiden ben geweest omdat ik het belangrijk vond dat ze goed door de schoolperiode kwamen. Nu zijn ze ouder, vliegen ze uit en merk ik dat ik mezelf al die jaren voor mijn relatie heb weggecijferd. Gelukkig heeft mijn nieuwe relatie mijn leven verrijkt. Dankzij hem ben ik gelukkiger, onderneem ik weer dingen en ga ik naar mensen op bezoek, maar ik had destijds eerder aan de bel moeten trekken.’

Verdriet

‘Mijn dochters en ik kwamen er een paar jaar geleden achter dat het onderwerp ‘papa’ te weinig ter sprake kwam. Ik hield me hard voor hun, maar zij ook voor mij. Zij werden uit verdriet boos op mij wanneer ze mij zagen huilen. Dat deed hun veel pijn. We noemden hem wel, maar hadden het niet over hem. Naarmate de meiden ouder werden, kregen ze steeds meer de behoefte om het wel over hem te hebben. Ik probeer nu zo veel mogelijk aan hen uit te leggen wat René voor vader en man was en we kijken samen filmpjes van hem. Zij zijn nu ook bezig met een fotoboek. Op zijn verjaardag en de dag van zijn overlijden, gaan we met z’n drieën wat leuks doen.

Ik heb mijzelf er krachtig doorheen geslagen, ook al voelt dit niet altijd zo. Op het moment vind ik het heel moeilijk om met het overlijden van René om te gaan. Van de psycholoog moet ik iets kopen waar ik blij van word, maar ik weet niet wat. Na het overlijden van René ben ik gestopt met de boerderij om me te focussen op de zaak. Ik heb het bedrijf in mijn eentje groter gemaakt, maar de trotsheid is er niet. We hebben het bedrijf samen opgericht dus het voelt heel alleen om de successen niet met hem te kunnen vieren. Er zijn veel mensen die voor me klaar staan, maar het eenzame gevoel kan ik niet loslaten. Ik moet leren blij zijn met de dingen die ik nu wel heb, maar dat vind ik nog lastig. Ik weet hoe ik geluk moet creëren, maar het is nog een kunst om het toe te passen. Het is een proces, maar ik weet zeker dat ik uit deze put ga komen. Gelukkig geven mijn werk, collega’s en dochters me veel kracht en energie. Ik kan me geen leven zonder hun voorstellen. Ik ben zo trots op hetgeen mijn dochters hebben bereikt en hoe ze het leven weer hebben opgepakt!’