De impact die de overgang kan hebben op het leven van een vrouw en de gezondheidsrisico’s van de (vroege) overgang zijn onderbelicht. Dit alles heeft te maken met de verandering van hormonen. Onze HSP/burn-out en WENDY expert Ilonka van Galen vroeg overgangsconsulente Marijntje Kelter hoe dit precies zit.

Marijntje Kelter is aangesloten bij de beroepsvereniging van verpleegkundig overgangsconsulenten (VVOC) en heeft haar eigen praktijk, De Vrouwenzaak. Daarnaast werkt zij in een huisartsenpraktijk als praktijkverpleegkundige. Marijntje neemt de klachten van vrouwen serieus en gaat het gesprek aan zodat vrouwen weten wat te doen bij klachten en eventuele gezondheidsrisico’s. Dit gebeurt door artsen vaak nog te weinig.

Welke hormonen zorgen ervoor dat vrouwen rond de overgangsfase geen zin meer hebben om te zorgen?

‘Oxytocine is het hormoon, tevens neurotransmitter, dat bekend staat als het knuffelhormoon. Het wordt aangemaakt in de hypothalamus bij zowel mannen als vrouwen. Oxytocine is ook één van de zwangerschapshormonen. Oxytocine dankt zijn naam aan het feit dat het wordt aangemaakt bij de bevalling, het geven van borstvoeding en bij lichamelijk contact zoals knuffelen en vrijen. Zelfs het aaien van een huisdier stimuleert de aanmaak van oxytocine. Het zorgt voor ontspanning en een fijn gevoel. Oxytocine draagt bij aan het verbonden voelen met elkaar. Onder invloed van dit hormoon daalt de hartslag, bloeddruk en wordt de spijsvertering gestimuleerd. Bij vrouwen blijken de effecten van oxytocine het meest effectief. Dit komt doordat het hormoon oestrogeen, het vrouwelijk geslachtshormoon, de werking van oxytocine versterkt. Rond de overgang neemt de hoeveelheid oestrogeen af, daarmee ook de invloed op het zorghormoon. Vrouwen zijn hierdoor minder geneigd om te zorgen. Overvolle agenda’s en stress maakt dat we minder de tijd nemen voor rustgevende en ontspannende activiteiten. Dit beïnvloedt ook ons oxytocine systeem, terwijl dat juist in deze drukke tijd geactiveerd zou moeten worden’.

Aan welke lichamelijke signalen merken vrouwen rond de overgang dat de hormonen uit balans zijn?

‘Vaak wordt het door vrouwen pas te laat opgemerkt. De menstruatie is meestal nog wel regelmatig maar kan anders zijn dan voorheen. Bijvoorbeeld meer bloedverlies, het vloeien houdt wat langer aan of verandering in kleur en geur. Vrouwen kampen al een lange tijd met vage klachten waarvan ze de oorzaak veelal zoeken in een druk werk- en gezinsleven, mantelzorg of een stressvolle situatie. Pas een tijd later wordt het één en ander aan de overgang gelinkt. Al jaren voor de laatste menstruatie (menopauze) kunnen er klachten ontstaan die daar niet direct mee in verband worden gebracht. Niet door de vrouwen zelf en doorgaans ook niet door de artsen. Het oestrogeen niveau wisselt en de hoeveelheid progesteron neemt af. Vrouwen kunnen klachten ervaren zoals prikkelbaarheid, slecht slapen, concentratieproblemen, vermoeidheid, stijf gevoel, hoofdpijn en aankomen in gewicht’.

Is het voor vrouwen confronterend als ze merken dat ze minder zin hebben om te zorgen en meer tijd voor zichzelf nodig hebben?

‘Weinig zin in feestjes, een verjaardag vergeten, minder behoefte aan een kletspraatje of genoeg aan zichzelf hebben. Deze verandering op sociaal vlak is een gevolg van het dalen van oxytocine. Vaak is het een opluchting voor vrouwen zodra zij horen dat dit een normaal fenomeen is, passend bij de overgang. Vrouwen kunnen zich hierdoor erg schuldig gaan voelen. De zorg voor het gezin of andere dierbaren stopt nou eenmaal niet als de vrouw in de overgang komt. Over het algemeen doen vrouwen nog steeds tijdens de overgang de meeste zorgtaken, ook als het om mantelzorg gaat. De overgang kan een mooi moment zijn om de taakverdeling eens kritisch onder de loep te nemen’.

Waarom is het belangrijk voor een vrouw die in de overgang zit om naar haar eigen gevoel te blijven luisteren?

‘De overgang vergt letterlijk en figuurlijk veel energie. Het is goed om hier een nieuwe balans in te zoeken, beter te luisteren naar de signalen van het lichaam en door op tijd pas op de plaats te nemen. Een vrouw in de overgang heeft over het algemeen veel levenservaring en weet hierdoor dat zij op haar gevoel kan vertrouwen’.

Komen vrouwen door hormoonveranderingen in een andere levensfase terecht na hun vijftigste levensjaar? Welke aspecten worden dan echt belangrijk?

‘Iedere vrouw beleeft dit anders maar wat ik zie en hoor is dat er meer ruimte komt voor verdieping en relativering. Vrouwen in de overgang stellen zichzelf meer centraal en dit werkt door in de keuzes die zij maken. Bijvoorbeeld het starten van een eigen bedrijf, beginnen aan een nieuwe studie of het stoppen met de baan waarin zij niet gelukkig zijn. Het afsluiten van de vruchtbare levensfase betekent dat er een nieuwe fase aanbreekt en dit biedt nieuwe mogelijkheden’.

Wat heeft een gezonde leefstijl voor toegevoegde waarde rondom de overgang?

‘Een gezonde leefstijl helpt echt om minder klachten tijdens de overgang te ondervinden. Daarnaast brengt de overgang gezondheidsrisico’s met zich mee. De botdichtheid neemt af en hierdoor neemt de kans op botontkalking (osteoporose) toe. Doorgaans stijgt de bloeddruk na de overgang en het risico op hart- en vaatziekten neemt toe. Het is belangrijk dat vrouwen dit zich gaan realiseren en hun leefstijl aanpassen. Een belangrijke taak van de (verpleegkundig) overgangsconsulente is om voorlichting te geven en samen met de vrouw te kijken naar een voor haar passend advies, op het gebied van leefstijl en eventuele medicatie zoals hormoonsuppletie. Bij hormoonsuppletie vul je het tekort aan oestrogeen aan met tabletten of door een pleister of spray op de huid’.

Welke tips zou jij vrouwen willen meegeven die op dit punt van hun leven zijn beland?

‘Bereidt je voor en als je klachten ervaart, neem deze dan serieus! Ga niet op goed geluk wat supplementen slikken omdat je vriendin dit ook doet. Niet iedereen heeft hetzelfde nodig voor zijn/haar lichaam. Als het niet baat, kan het wel schade toebrengen. Vraag advies aan een deskundige. Als je je niet serieus genomen voelt, ga dan naar een deskundige die jou wel serieus neemt zoals een overgangsconsulente. Deze is er voor jou! De juiste informatie is belangrijk’.

Website VVOC: www.overgangsconsulente.com