Tessa Leuwsha (54) is schrijfster en woont ruim 25 jaar in Suriname. Ze is opgegroeid in Amsterdam. Haar moeder is Nederlands en haar vader Surinaams. Samen met haar man besloot ze een vervallen plantage te kopen, zodat ze die konden opknappen. Ze vinden het belangrijk om mensen meer te leren over het Surinaamse koloniale verleden zodat dit niet vergeten wordt. Over haar reis door Suriname heeft ze een boek geschreven: ‘De wilde vaart’.

‘Deze plantage werd vroeger gebruikt als streekpost. Dit houdt in dat het een post was waar, lokale politie gevestigd was om orde te houden op de omringende plantages. Daar werkten vanaf eind negentiende eeuw geen slaafgemaakten meer, maar contractarbeiders uit Indonesië en India. Er waren veel opstanden, omdat de mensen onder slechte omstandigheden leefden en werkten. De politie moest dan in actie komen om deze opstanden te stoppen. Verder was er ook een gevangenis op Frederiksdorp. De arbeiders moesten elke dag een bepaald quotum halen qua opbrengst. Kregen ze dit niet voor elkaar dan volgde er een lijfstraf. Je kreeg een boei om je nek die met een korte ketting vastzat aan je enkel waardoor je scheef kwam te staan. Dit gaat op een gegeven moment hartstikke pijn doen. Tot aan de tweede wereldoorlog werkten hier contractarbeiders.’

Geschiedenis

‘Ik vind het belangrijk dat je op plekken kan blijven komen, waar het verleden een grote rol heeft gespeeld. De plantages in Suriname zijn hier een voorbeeld van. Deze zijn nu vrijwel allemaal verlaten en grotendeels overwoekerd door de natuur. Je hebt nog maar een paar plantages waar je iets kan beleven van vroeger. Mijn man en ik zijn mede-eigenaar van de plantage Frederiksdorp. Op die plek staan nog allerlei gebouwen uit de achttiende en negentiende eeuw. Dit zijn houten panden waarin onder andere de directeur van de plantage vroeger woonde. Door alles wat bewaard is gebleven, krijg je een idee over hoe de plantage er vroeger uitzag. Hierdoor wordt het verleden voelbaar en dat vind ik belangrijk.’

Pech

‘Toen wij de plantage overnamen, overkwam ons alleen maar pech. Er gebeurden allerlei vreemde dingen. Het weer was onder andere heel erg slecht, terwijl het de droge tijd moest zijn. De bouw liep daardoor enorm veel vertraging op, wat ook zorgde voor nog meer kosten. Verder overleed één van onze mede- eigenaren onverwachts. Hier waren wij behoorlijk kapot van. Later haakte een andere mede- aandeelhouder ook nog eens af. Ik ben heel erg bijgelovig en had van mijn Surinaamse oma gehoord dat je moet stilstaan bij wat er op zo’n plek gebeurd is. Je moet de voorouders herdenken en laten weten dat je er bent. We hebben toen met een uitgeholde kalebas water uit de rivier geschept en daar bloemblaadjes bij gedaan. We zijn toen langs alle houten panden en de oude gevangenis gelopen en hebben daar overal uitgesproken dat we er zijn en dat we de voorouders gedenken. Dit voelde heel goed en het voelde ook alsof er een last van onze schouders viel. We konden weer door, dit gaf ons de kracht.’

Alles weg

‘Door corona vielen bijna al onze plannen in duigen. We waren ontzettend lang bezig om iets op te bouwen op de plantage en we raakten het ineens allemaal weer kwijt. In het begin waren we helemaal verslagen, maar daarna kwamen we in actie. We besloten om zoals we vroeger deden langs de rivieren te gaan varen met een kleine boot zonder dak, toen namen we af en toe mensen mee. Van die inkomsten hadden we min of meer geleefd, en we wilden terug naar die persoonlijke kracht. Het mooiste hieraan was dat we in kleine dorpjes inheemse mensen – vroeger indianen genoemd – hebben ontmoet en nazaten van slaafgemaakten, die nog op voormalige plantages wonen. Deze mensen hebben ons altijd geïnspireerd. Ze leven van wat het land hun te bieden heeft en vertrouwen erop dat het altijd allemaal goed komt. Hun bestaan is heel puur. Het is verfrissend om te zien dat je zo ook kan leven. Tijdens deze reis hebben we Suriname herontdekt en ons gerealiseerd hoeveel het land te bieden heeft.’

Landschap

‘Suriname is heel waterrijk, er stromen een paar grote rivieren doorheen. Deze zijn heel breed en prachtig om over te varen. Het geeft je een gevoel van ruimte. De kuststrook van Suriname is het meest bewoond, met ook veel mangrovebos om de kust te beschermen. Verder is het een heel grimmig bos met veel muggen en luidruchtige grote krekels. Er staan ook woudreuzen. Dat zijn ontzettend grote bomen waar lianen uit hangen. Als je er loopt, heb je een groot bladerdak boven je hoofd waardoor er weinig licht op de bodem valt. Alles vecht zich een weg omhoog om een plekje in het licht te kunnen krijgen. Het is een bijzonder gebied vooral als je bedenkt dat er vroeger allemaal plantages waren die keurig aangeharkt waren. Het moet voor slaafgemaakten heel moeilijk zijn geweest om zo’n onherbergzaam gebied bij te kunnen houden.’

Opgeknapt

‘We hebben de plantage uiteindelijk helemaal opgeknapt. Er staat nu een resort waar je kan logeren in de oude huizen, maar ook in nieuw aangelegde gebouwen. Er is ook een zwembad en een verhalenmuseum. Via het museum willen we de verhalen vertellen van de huidige bewoners van de plantages. Ook zijn we nu bezig met een speciale route om te ervaren hoe het was om te moeten vluchten van een plantage. Op de plantage kun je verder terecht om te ontspannen en te genieten van de natuur. Tegelijkertijd kun je er stilstaan bij het verleden dat zich heeft afgespeeld tussen Suriname en Nederland.’

Behalve de ontmoetingen met bewoners die hun verhalen vertellen, beschrijft Tessa in haar boek welke helden er vroeger leefden in het gebied waar zij en haar man per boot doorheen reisden. Helden die in verzet kwamen op de plantages. Met het boek wil ze ook een andere kant van Suriname laten zien, de veerkracht van het land. Tessa heeft meerdere boeken geschreven, die te vinden op haar website.