We krijgen niet alleen mooie dingen mee van onze familie, soms ook worden trauma’s van generatie op generatie overgegeven. Schrijfster Francine Oomen en documentairemaakster Kelly Klingenberg  over de emotionele erfenis die ze meekregen van hun familie.

Pas op haar sterfbed liet het monster zich niet langer bedwingen en werd duidelijk dat haar moeder in haar jeugd seksueel was misbruikt. Voor schrijfster Francine Oomen was dat op haar 54ste de trigger om zelf het zwijgen te doorbreken; ook zij werd als kind misbruikt. Ze maakte er een graphic novel over: Hoe overleven we, een verhaal over intergenerationeel trauma en heling.

Francine

Francine Oomen kennen we van haar succesvolle Hoe overleef ik-serie en ze verkocht maar liefst drie miljoen boeken. Maar in 2015 stopte ze met het maken van kinderboeken, ze kon het werken achter de computer niet meer verdragen, vertelt ze in haar boerderij in het Noord-Hollandse dorpje Middelie. ‘Als ik de computer opende moest ik bijna overgeven. Persoonlijke omstandigheden, in combinatie met de overgang, zorgden ervoor dat ik niet meer kon werken. Zo zijn de Hoe overleef ik-boeken vrij abrupt geëindigd.’

We zitten in de eetkeuken van haar sfeervolle boerderij, met uitzicht over de grote tuin. Het is een prachtige winterse ochtend; de nevel hangt nog boven de weilanden. Her en der liggen lege dozen, ze is bezig met verhuizen. Haar zoon betrekt met zijn gezin de helft van de boerderij die daarvoor is gesplitst en Francine vertrekt naar het achterste deel, waar een stuk wordt aangebouwd. Vandaag gaat de eerste paal de grond in. Als we het huis voelen trillen en het geluid van het heien horen, staat ze op om snel een foto te maken. ‘Dit moet ik even vastleggen.’

Vertrouw niemand

2014 was voor Francine een moeilijk jaar. Haar relatie was voorbij, ze was oververmoeid, had een writer’s block en haar moeder, die alzheimer had, was stervende. Op haar sterfbed kwam naar buiten wat ze haar hele leven had proberen te verzwijgen. ‘Mijn moeder kreeg last van zeer angstige dromen en angstaanvallen. Door de alzheimer had ze geen rem meer en kon ze het monster dat ze haar hele leven succesvol had weten te onderdrukken niet meer de baas. Mijn hele leven heb ik intuïtief aangevoeld dat er iets aan de hand was met mijn moeder; zij heeft nooit voor ons kunnen zorgen. Ik ben gaan praten met mijn vader en hij vertelde na enig aandringen dat mijn moeder in haar jeugd seksueel is misbruikt. Ze heeft het hem ooit verteld, maar mijn vader heeft daar nooit op gereageerd en tegen haar gezegd dat ze daar verder maar over moest zwijgen. Mijn vader heeft als kind in het jappenkamp gezeten, maar ik weet niet wat hij allemaal heeft meegemaakt. Hij vertelde weleens spannende verhalen over hoe ze de Japanners te slim af waren, maar over de honger en martelingen en over wat het voor hem betekende om zijn ouders te moeten missen, heeft hij nooit gesproken; dat was zijn overlevingsstrategie. Ik heb de strategie van zwijgen om te overleven dus van twee kanten meegekregen. Vertrouw niemand, was in mijn jeugd de belangrijkste boodschap.

Moeizaam contact

Zelf had ze lang niet door hoe de trauma’s uit haar jeugd doorwerkten in haar eigen leven. ‘Ik had een moeilijke jeugd gehad, zo zag ik dat, maar ik had lang niet door hoe de patronen in het leven van mijn ouders zich herhaalden in mijn eigen leven. Ik weet nog dat ik moeder werd en dacht: ik ga het allemaal anders doen. Zo begin ik mijn boek ook. Maar ik zou willen dat ik toen wist wat ik nu weet. Ik deed zo mijn best, maar met twee van mijn kinderen heb ik helaas nog steeds een vrij moeizaam contact; onbewust heb ik de patronen uit mijn jeugd doorgegeven. Er zat een gat in mij, waardoor ik mezelf altijd waardeloos voelde en ervan overtuigd was dat ik een slechte moeder was. Ik wilde alles anders doen, maar kon het niet omdat ik net als mijn eigen ouders het zwijgen voortzette en voortdurend op zoek was naar bevestiging van buitenaf. Relaties mislukten en net als mijn ouders ben ook ik gescheiden.’

Wanneer besloot je het zwijgen te doorbreken?

‘Pas op mijn 54ste. Tot die tijd had ik nooit verteld over het misbruik dat mij als kind is overkomen. Ik had tegen partners weleens gezegd dat er “in mijn jeugd dingen waren gebeurd”, maar daar bleef het bij; ik zag niet dat ik getraumatiseerd was.’

De ouders van Francine scheidden toen ze twaalf was. Haar vader werd verliefd op de buurvrouw en haar moeder ging verder met de buurman; een verhaal van partnerruil zoals dat zo vaak gebeurde in de jaren zeventig. Met haar moeder en stiefvader verhuisde Francine naar de andere kant van het land. Ze raakte al haar kaders kwijt: haar vader, van wie ze veel hield, kreeg een nieuw gezin en haar moeder en stiefvader konden amper voor haar zorgen. De pleegouders van haar vriendje ontfermden zich over haar, maar misbruikten haar ook seksueel. Zij werkten beiden in de jeugdzorg, maar maakten misbruik van haar behoefte aan veiligheid en geborgenheid. Francine: ‘Als je wordt verkracht is het duidelijk dat er een dader is, maar dit ging onder het mom van liefde. Het idee dat ik het zelf had veroorzaakt heeft jarenlang mijn mond gesnoerd. De schaamte was te groot.’

De ontdekking dat ook haar moeder was misbruikt, en dat hen dat zelfs op dezelfde leeftijd was overkomen, op hun dertiende – vaak herhalen trauma’s zich letterlijk op dezelfde leeftijd – was de grote katalysator om het zwijgen te doorbreken. ‘Ik liep aan alle kanten vast en ben in therapie gegaan. Voor mezelf, maar ook voor mijn kinderen, in de hoop dat ik de intergenerationele trauma’s uit mijn familie niet langer aan hen doorgeef, en dat zij het niet meer doorgeven aan hun kinderen. De enige manier om de keten te doorbreken is het trauma te erkennen en er dwars doorheen te gaan. Lichaamsgerichte therapie heeft mij goed geholpen omdat trauma’s zich opslaan in je lichaam. Je moet kennis hebben over hoe trauma’s werken en beseffen dat als je je eigen trauma’s niet oplost, je het voor altijd door zult geven.’

Benieuwd naar het hele interview met Francine Oomen? Bestel dan de nieuwe Wendy Special! Daarin lees je nog meer familie- en generatieverhalen én vind je een speciale bijlage van 32 pagina’s met verhalen over rouw en verlies. Koop hem in de winkel of via deze link.

Of neem een abonnement op de Wendy-specials en ontvang gratis een gift box van The Gift Label!