Vandaag viert koningin Maxima haar vijftigste verjaardag en omdat Wendy dit jaar ook vijftig is geworden delen we vandaag mooie verhalen over gezond en gelukkig ouder worden. We vroegen hoogleraar Erik Scherder hoe het werkt. Plus: langs de waarden van WENDY vertellen Anita Witzier (goed eten), Martine Prenen (gezond leven), Penney de Jager (altijd dansen) en Babette Labeij (helend zingen) hoe je altijd in beweging moet blijven!
Ouder worden we, we ontkomen er niet aan. De vraag hoe je eeuwig jong blijft, is niet te beantwoorden. De vraag is ook meer hoe je het zo perfect mogelijk benadert, hoe je het gevoel hebt én houdt dat de tijd geen vat op je heeft. Gezond en gelukkig oud worden door jong van hart en geest te blijven, dát leek ons bij WENDY de meest realistische droom. Ook lang niet gemakkelijk, er komt veel op ons levenspad, maar in ieder geval iets om te omarmen.
Gewoon doorgaan
Dus. Hoe doe je dat, jong van hart en geest blijven? Tal van boeken worden er over geschreven, maar als er twee mensen zijn die we er graag over horen praten, zijn het de hoogleraren Andrea Maier (verouderingsonderzoeker) en Erik Scherder (neuropsycholoog). Van Andrea weten we dat ze ouderdom als een ziekte ziet en dat ze daarom iedereen adviseert al heel jong te investeren in de toekomst. Ze gelooft er namelijk ook in dat we uiteindelijk gemakkelijk 120 kunnen worden, als we daar maar naar gaan leven. Haar tips lijken zo simpel, maar vink gerust eens af: doe je het ook en doe je het al vanaf je jeugd? De trap nemen in plaats van de lift, je tanden poetsen op één been, talloze kniebuigingen, wandelingen, fietstochten in plaats van iedere dag de bus of metro of nog erger, de auto. Eet je al van een klein bord, waardoor je sneller een voldaan gevoel hebt en dus minder eet? Sta je positief in het leven, is er iets of iemand waarvoor je ’s ochtends je bed uit komt? Ze schreef er het boek Eeuwig houdbaar over en als je het leest, weet je wat je moet doen om straks echt 120 te worden.
Prof. dr. Erik Scherder wijst ons op zijn beurt graag op het recente onderzoek van Sara Festini en Denise Park: The Busier the Better. De Amerikaanse onderzoekers waren erachter gekomen dat hoe meer en hoe langer ouderen hun brein uitdaagden, hoe drukker ze bleven, des te beter hun geheugen en bewustzijn functioneerde. Met name bij mensen tussen de 50 en 89 bleek dit – met vrij sensationele cijfers – aantoonbaar. Zo werken onze hersenen en het bevestigde Scherders stokpaardje.
Met zijn aanstekende enthousiasme praat hij ons bij over de gedachte hierachter: ‘Ik ben 67, maar als ik de hele dag denk: nou, nou, 67, mijn geheugen zal wel achteruitgaan, ik ga ook maar eens langzamer lopen, dan ga ik me gedragen naar mijn biologische leeftijd zoals ik denk dat het moet. Niet doen! Je moet niet denken: o, dit kan ik niet meer. Als je eraan denkt dat je ouder wordt, is het inleveren geblazen. We baseren dat op vroeger, toen mensen nog jong stierven. Ik hoop oprecht dat onze kinderen straks denken: vader is 70 en gaat vandaag nog lekker naar zijn werk.’
Zoals Barrie Stevens vroeger al zei in de Soundmixshow: ‘Gewoon doorgaan!’ Dat is wat Scherder promoot. ‘Het is de kunst altijd weer nieuwe dingen te ondernemen. Waarom geen nieuw bedrijf starten als je 65 bent? Ik zeg ook altijd: niks laatste jas, niks laatste schoenen. Het probleem is wel dat het brein niet zo meehelpt. Dat moet je ernstig toespreken en niet haar gang laten gaan. Van nature is het brein geneigd te zeggen: rustig, dit moet ik allemaal niet meer willen. Maar je moet juist proberen een leven te leiden dat gekenmerkt wordt door moeite doen voor nieuwe dingen.’
Scherder benadrukt: ‘Dat “moeite doen” is cruciaal. Dat maakt je ondernemend, nieuwsgierig, daagt uit, leidt tot vernieuwing. Dat houdt je jong. Als je denkt: ik ben al 75, het hoeft niet zo nodig, laat mij maar lekker in bed liggen, roep ik: eruit! Kom op! Een grote taak ook voor kinderen, die moeten zeggen: “Pap, we gaan wat doen.” Blijven zitten is funest voor de gezondheid, bewegen is key. De kwaliteit van leven gaat hard naar beneden als je denkt: het is mooi zo.’
Sociale mantel
Muziek: cruciaal. Bewegen: cruciaal. Cognitieve inspanning: cruciaal. Erik Scherder doceert hartstochtelijk: ‘Ga je op je oude dag nou golfen omdat je dan een beetje relaxed over de velden kunt sukkelen of ga je moeite doen om je handicap naar beneden te krijgen? Ah, al die mensen die dan roepen op wat hogere leeftijd: “Vanaf nu ga ik alleen nog maar leuke dingen doen.” Ik gun het natuurlijk iedereen van harte, maar het is ook een beetje funest. Ik ga het sterker vertellen: als je zorgen hebt, geen ernstige natuurlijk, is dat misschien niet zo erg als je zou denken. Dan heb je een probleem om op te lossen en dat is prima. Dat houdt je in leven. Dat daagt uit.’
Laten we eens kijken naar de befaamde Blue Zones, waar mensen allemaal fluitend honderd worden, streken in Japan, op Sardinië, Griekenland. Scherder: ‘Wat je daar ziet, is dat de sociale mantel cruciaal is. De gemeenschapszin is er hoog, mensen zonder familie zeggen er zelfs: ik ben alleen, maar nooit eenzaam. Ze zorgen allemaal voor elkaar en allemaal voor het eigen eten. Een 92-jarige krukkelt de berg op om sla te snijden. Weer: moeite doen. Wij, in Nederland, halen het uit de schappen bij de supermarkt. Dat is echt een verschil.’
Terwijl iedereen toch gezond en gelukkig oud wil worden. Scherder klinkt verbaasd: ‘Is dat zo? Ik hoor toch ook veel over de wens eruit te willen stappen, het eindigheidsverlangen: “Het is wel mooi geweest.” Ik heb weleens het gevoel dat als ik me daar wat tegen verzet, de helft van mijn publiek denkt: heb je hem weer. Ik roep steeds, en daar overdrijf ik natuurlijk bewust in: “Geweldig als we straks 130 worden, dan zit ik pas op de helft!” Hoewel ik besef dat ik makkelijk praten heb. Ik zit in een drukke wereld, vol uitdagingen, ik word de hele dag aangeslingerd. Omdat ik fulltime door mag werken, ik heb enorm geluk.’
En: ‘Ik realiseer me goed dat gezond ouder worden voor een aantal mensen helaas helemaal niet geldt; mensen die ziek zijn, een progressieve aandoening hebben aan het centraal zenuwstelsel en dergelijke. Maar juist dáárom, als je niet ziek bent en het geluk hebt om gezond te zijn: pak die kans en ga er lekker tegenaan!’
Maar óók als je enorme pech hebt, zegt de hoogleraar, kan het soms beter: ‘Kijk naar de ouderen met een dementie. Ik sprak iemand uit de zorg en die vertelde over mevrouw Jansen, die nooit meer at en wegsukkelde. Toen was er een bootreisje. Mevrouw Jansen werd netjes aangekleed en het werd een topdag vol belevenissen. De verzorgster zei: “Ongelooflijk, mevrouw Jansen lachte weer en ze at haar hele bord leeg!” Maar twee dagen later hing haar hoofd tijdens de maaltijd weer op de worst. Het zakte meteen weer in. Daarom zeg ik: het is zo belangrijk te blijven bewegen, te blijven uitdagen.’
Hij vat het samen: ‘Afbouwen is een verschrikking, opbouwen is fantastisch. Alleen als je dat blijft volhouden, blijf je jong van hart en jong van geest. En ja, daar kun je niet jong genoeg mee beginnen.’
Rolmodel Anita Witzier
Leeftijd: 57. Straalt nog altijd op de buis. Heeft een lekker gezond kookboek gemaakt: ‘Zonder fratsen’.
‘Gezond, gelukkig oud worden is van alle tijden, maar vroeger konden we er minder over nadenken. Daar was geen tijd voor. Nu wel. Ik streef het heel erg na. Ziek zijn is verschrikkelijk, ik wil actief blijven, dingen blijven doen. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik het ondanks mijn reuma kan. Ik gebruik sinds wat maanden medicijnen en de artrose in mijn duimgewricht is pijnlijk, dat is allemaal gesodemieter, maar ik zeg altijd: het kan erger. Ik sta pragmatisch in het leven en heb de mazzel daarin zo veel afwisseling te hebben. Ik ben daar dankbaar voor en daar word ik weer gelukkig van.
Vroeger zat je in de molen van: 65, bejaardenhuis. Van de zotte! Zo blij dat het nu anders is. Je bepaalt tegenwoordig grotendeels zelf hoe je ouder wordt. Jong blijven is geïnteresseerd blijven in de wereld om je heen. Ook daarin heb ik geluk, ik heb kinderen. Hoewel zij me soms best een ouwe zeur zullen vinden, want vloggen, bloggen, nieuwe spulletjes, kleding, I couldn’t care less. Maar het voordeel van kinderen hebben is dat je automatisch met hun wereld verbonden blijft.
Ik ben ervan overtuigd dat rust, reinheid, regelmaat en vooral ook normaal doen, heel erg helpt bij prettig ouder worden. Matiging klinkt bijna bijbels en ook heel tuttig, maar het is volgens mij wel de sleutel. Dan kun je ook eens lekker uit de bocht vliegen. Met die gedachte heb ik mijn kookboek gemaakt, Zonder fratsen. We laten ons een beetje gek maken door alle hypes en moderniteiten, terwijl ik mijn gezond verstand als goeroe gebruik. Al die diëten: lariekoek, dat heeft zo geen zin. Je moet je levensstijl aanpakken en er goede brandstof in gooien. Een beetje oppassen met vet, met alcohol, je stopt toch ook geen diesel in je benzineauto? Ik snoep en drink heus nog weleens, maar het is wel grappig te merken dat als je “normaal” doet, doseert met alles, je je een stuk lekkerder voelt. Een alcoholvrij biertje, niks mis mee.
Mijn boek is niet zo ingewikkeld, er staat gewoon in hoe wij thuis eten. Soms wat vlees, soms wat vis, veel groente. Mijn ouders hadden een eigen akker, alles wat op tafel kwam, was vers. Daarom weet ik dat je niet onverschillig met eten om moet gaan. Je moet soms minderen en als er eten over is, vul ik er de volgende dag de courgette mee. Al die overvloed van tegenwoordig is onzin. En als je nou grotendeels matig en gezond eet, kun je ook snoepen. Beperkt maar bevredigend. Dus geen boterkoek zonder boter, want: hoe dan?
Kortom: goed bewegen, lekker bezig blijven, eropuit gaan, een tentoonstelling bezoeken, puzzelen, wandelen, de bijlage van de krant lezen, eigenlijk alles wat het leven leuk maakt, dat doe ik. De hersenen en de darmen moet je actief houden, maar dat weet iedereen. Het doen is de crux.’
Rolmodel Martine Prenen
Leeftijd: 55. Was jarenlang het schone gezicht van de Vlaamse (en deels ook Nederlandse) televisie, is nu gezondheidsbegeleider en schrijft vele boeken, zoals haar laatste gezondheidsgids ‘Forever young’.
‘Veel mensen denken bij ‘Forever young’ aan de boel straktrekken, botox, grassapjes en sportschool. Nee! Zo denk ik niet. Ik denk: aanpakken in plaats van in slaap dommelen. Dat draag ik graag uit.
Ik ben de dochter van een ballerina. Leerde van mama: je lijf is je tempel. Loop rond of je een kroon op je hoofd hebt, goed voor de rug. Mijn gezonde levensstijl heb ik van mijn moeder, het is niet zomaar dat ik gezondheidsbegeleider ben geworden. Jaren heb ik voor de televisie gewerkt, maar toen de VRT radicaal ging bezuinigen, wist ik dat het voor mij tijd was voor verdieping. Vijf jaar heb ik gestudeerd. Geweldig nu gezondheidscoach te zijn. Ik draai daarbij alles naar het positieve. Wij moeten zo veel, hebben het al zo zwaar, dan moeten gezondheid en genieten van het leven toch niet óók nog een opdracht zijn? Mijn vorige boek ging over de menopauze, dat heb ik dus Menopower genoemd. Ik ben er trots op dat in België vele vrouwen het fenomeen nu zo noemen. Ik zie het als mijn opdracht de dingen leuk en simpel te houden. Oma ging ook niet vier keer per week naar de fitness, die deed haar oefeningen gewoon thuis.
Als ik één advies mag geven: stop nooit met werken, dromen en verdiepen. Je lijf en brein hebben prikkels nodig. Als we jong zijn, hebben we gigantische dromen. Maar dan worden we verliefd, raken we verloofd, getrouwd, krijgen kinderen, en de dromen worden geparkeerd. Maar vaak zijn de dromen nog wel ergens. Dus na een tijdje moet je jezelf afvragen: kan het nog? Bij mij was de droom altijd dat ik op de planken wilde staan. Dat doe ik nu! Laat dromen nooit te lang liggen. Ga zo jong mogelijk forever young leven. Het is nooit te vroeg je levensstijl om te gooien. Hoe jonger je begint, des te beter. En als je geen tijd hebt voor zeven oefeningen op een dag, doe er dan ten minste vijf. Altijd beter dan geen. Als je ouder bent, besef dat je ook op je tachtigste nog nieuwe cellen aanmaakt. Focus je op wat er allemaal nog komen gaat, wie weet wat nog voor je ligt.
Bij mezelf is er een grote verandering geweest toen de vader van mijn dochter verongelukte. Mijn eerste grote liefde, van wie ik inmiddels gescheiden was. Hij was 30. Sindsdien denk ik: we kunnen wel zeggen van “het komt wel”, maar beter is het iedere dag te pakken, te leven, te lachen. Ik was altijd zo bezig met mijn carrière, och, zo belangrijk, maar ineens had mijn kind geen vader meer. Wat is dan echt belangrijk? Ik besloot: genieten van het nu.
Ik probeer als coach op een zo positief mogelijke manier voor te leven. Hapklare brokjes geef ik met mijn boeken en YouTube-kanaal, tien minuutjes die als een klein schopje onder de kont kunnen werken. Word lekker ouder, omarm hoe je eruitziet en wees trots op je billen, je mond, je ogen. Wees lief voor jezelf. Vrouwen zien zo vaak geen mooie vrouw in de spiegel staan, die zijn zo streng voor zichzelf. Maar ik ben niet van Forever Barbie, accepteer hoe je bent! En als je niet tevreden bent, ga niet zitten kniezen, maar onderneem actie! Mannen rollen hun spieren, houden hun buik in en zeggen: “Ziet er nog best lekker uit.” Tegen vrouwen wil ik zeggen: focus op je talenten. In België was het groot nieuws dat vrouwen boven de 50 veel beter in bed bleken te zijn. Ja, natuurlijk! Die weten inmiddels wat ze willen, hoe ze ervan kunnen genieten. De mannen schrikken ervan, haha!
Ik word binnenkort oma en doe meer dan ooit. Ik moet er niet aan denken de hele winter sangria te drinken in Benidorm. De boerinnen in ons dorp hebben zich onlangs verenigd en joggen samen. En mijn moeder van 75 doet aan tai chi. Dus laten we één ding afspreken: zeg nooit: “Ik wil voor de jaren die ik nog heb zus en zo gedaan hebben.” Hallo! Weg met dat ‘nog’! We gaan het gewoon nu doen, hè, nu, nu, nu!’
Rolmodel Penney de Jager
Leeftijd: 71. Danste met haar showballet de sterren van de hemel bij ‘Toppop’ en Willem Ruis, en is nog altijd vol aan het dansen.
‘Ik heb er niks aan laten doen dat ik nog zo jong lijk, het zijn de genen. Ik heb geluk. En ik ben altijd blijven bewegen, altijd blijven dansen. Thuis doe ik weleens een parcoursje in de keuken, dan leg ik mijn benen op het aanrecht, ga ik mezelf opdrukken en oefen ik met een stang mijn buikspieren. Hoe meer ik beweeg, hoe fijner ik me voel, ik dans en beweeg uit pure passie.
Ik ben jong van hart, altijd geweest. Een positivo. Ik verbaas me over mensen die klagen en blijven hangen in verdriet. Ik heb mijn portie ook wel gehad, mijn grote liefdes hebben me allemaal verlaten. Maar vanuit mijn balletopleiding weet ik dat je altijd moet zeggen: “Oké en nu weer verder!” In bed blijven liggen, werkt niet. Ik wilde altijd vooraan staan. Het dapperste meisje zijn, doorzetten. En anders zei mijn moeder wel: ga, Penney, ga. Regen, wind, ik moest er doorheen. Dat is nooit veranderd. Misschien ben ik daarom wel zo jong gebleven. Ik vergelijk mezelf nooit met anderen, maar soms loop ik weleens een vrouw van dezelfde leeftijd tegen het lijf. Dan schrik ik. Ben ik ook zo oud? Dan ren ik naar de spiegel. Ben ik gerustgesteld. O, gelukkig!
Ik vier nooit mijn verjaardag, ben nooit met mijn leeftijd bezig. Ik sta nog rustig te springen op een plank. Het woord “oud” ken ik helemaal niet. Wil ik ook niet horen. Het is toch niet leuk, het is een negatief iets. Laat die leeftijd los! Ik ben nog steeds een nieuwsgierig kind, zou zo graag in de toekomst willen kijken. Gaan we straks echt alleen maar autootjes krijgen die vanzelf gaan? Maak ik dat nog mee, ik hoop het wel, het lijkt me zo gaaf!
Ik kan altijd goed naar de toekomst kijken. Doorknokken. Het klinkt heel egoïstisch, maar je moet goed voor jezelf zorgen. Ik ben heel lief, maar kan ook een knop omzetten en een beslissing nemen die echt goed is voor mezelf. Zo blijf ik gezond en gelukkig.
En verder neem ik altijd de trappen. Ik woon in een flat, maar de lift mijd ik. Ik dans elke dag, ben zo lenig als maar kan. Ik leef regelmatig, probeer gezond te eten, nooit een frietje, nooit snoep. Wel vis. Het is best een dingetje bij mij, ik ben altijd een slechte eter geweest.
Dansen heeft me onbeschrijflijk gelukkig gemaakt. Dat ik nog steeds omringd word door mensen die dat met me delen, jong, oud, alles in de mix, dat is fantastisch. Dat ik dat nog mag meemaken: wow. Als ik dans, vergeet ik alles om me heen, dan ben ik in een flow.
Ik heb helaas geen man, dat zou nog wel mooi zijn, maar ik date en kijk veel om me heen, ik heb geen saaie dag, geen saai moment. Elke keer als ik wakker word, zeg ik: Penney, sta op, ga leuke dingen doen! Dan loop ik door de supermarkt en zie al die bozige gezichten, dan denk ik: lach toch eens wat meer! Als ik op mijn balkonnetje zit, kan ik zo genieten. De zon schijnt! Wat een mooie dag!’
Rolmodel Babette Labeij
Leeftijd: 46. De bekendste zangcoach van Nederland, onder meer bij ‘The Voice’. Schreef onlangs het boek ‘Zing!’.
‘Ik ben het levende bewijs hoe helend zingen werkt. In mijn boek ‘Zing!’ heb ik een vrij persoonlijk verhaal gedeeld, waarin ik vertel wat een impact het overlijden van mijn moeder op mij als jong meisje heeft gehad. Dat was heel traumatisch en muziek was een zeer helende factor. Ik had geen psychiater nodig, ik had het zingen. De muziek werd mijn leven. Klanken en teksten kunnen zo veel doen. Als puber keek ik op tegen Madonna; ook zij heeft heel jong haar moeder verloren en dat heeft ze in de tekst van het nummer Promise to try zo mooi verwerkt, zo herkenbaar. Dat heeft me echt gesteund. Popidolen zijn vaak goden en dat is natuurlijk niet voor niks.
Nog steeds werkt het dagelijks zo: als ik steun of afleiding nodig heb, helpt de muziek mij. Zoals je van een heel verdrietig nummer in een bepaalde sfeer kunt komen, kun je van een heel happy nummer juist weer helemaal blij worden. Het doet zo veel voor je gevoel. Mijn vader draaide thuis veel klassiek, De vier jaargetijden van Vivaldi. Dat maakte zo’n indruk op me. Ik ging echt in die seizoenen mee, door de taal van de muziek.
De grap is dat het wetenschappelijk is bewezen dat muziek op neurologisch vlak echt iets met mensen doet. Mensen worden er aantoonbaar blijer van, voelen zich jonger. Als docente zie ik honderden leerlingen per dag met rode wangen van opwinding zingen. Op dinsdagavond hebben we een groep van vrouwen van middelbare leeftijd die helemaal uit hun dak gaan, zo veel energie komt er dan los. De crux is: als je zingt, zijn er even geen gedachten. Als ik in mijn yogahouding lig, denk ik nog steeds over andere dingen. Bij zingen is er geen ruimte voor, de focus ligt geheel op de zang. En dat is tijdloos: ook als je 50- of 60-plus bent, vergeet je al je zorgen en kwaaltjes, de hersenen focussen zich op je stem en die zorgt ervoor dat jij muziek maakt, hoe cool!
Laatst gaf ik een masterclass, en meer dan de helft van de groep bestond uit mensen tussen 45 en 60 jaar. De anderen waren tieners. Dat ging zo goed samen, niemand was 14, niemand 60, ze waren allemaal leeftijdsloos. Iedereen was een stem. Het opgaan in muziek maakt alle mensen jong van geest, dat is heel gezond. Je ziet het ook aan The Voice Senior: hoe fantastisch! Ik ken een vrouw die al haar hele leven hoorde: jij kunt echt niet zingen! Ik kreeg haar los. Ze ging weg en zei: “Dit had ik nodig, ik ga met vleugels het pand uit.” Zo dankbaar.
Zingen is een kwestie van doen, zeg ik altijd. Durven. Mond opendoen en gáán! Zelf denk ik dat ik stiekem de hele dag wel zing en neurie. Bij The Voice heb ik het ook tegen Wendy van Dijk gezegd, die weleens van zichzelf vindt dat ze het niet zo goed kan: “Gewoon doen, joh, zing nou gewoon!” Bijna niemand is een Pavarotti, maar iedereen heeft een stem.’
Dit verhaal verscheen eerder in Wendy 27
Lees ook:
Exclusief: interview met Wendy van Dijk over haar vijftigste verjaardag
