Vandaag is het de dag tegen geweld tegen vrouwen.  Huiselijk geweld – met name partnergeweld – is het grootste geweldsprobleem dat we in Nederland kennen. Er zijn nog veel vooroordelen en er zijn zelfs mensen die dit gedrag normaliseren. Dat moet anders, volgens partnergeweld-expert Nicole van Gelder. ‘Ik wil dat partnergeweld uit de taboesfeer wordt getrokken. Het komt voor bij jonge mensen, hoogopgeleiden en ook bij vrouwen die niet hetero zijn. Zij vinden het soms moeilijk om het te herkennen, omdat ze zich niet altijd herkennen in het stereotype beeld van partnergeweld’, aldus Nicole. 

‘Partnergeweld is eigenlijk elke vorm van geweld tussen partners en ex-partners. Je kan denken aan mensen die getrouwd zijn, samen wonen of gescheiden zijn. Het kan ook gaan om mensen met een minder officiële relatie. Partnergeweld is opgedeeld in vier verschillende geweldsvormen. Er is fysiek, seksueel, psychisch en economisch geweld. Vaak wordt psychisch geweld onderschat, terwijl het wel veel impact heeft op slachtoffers. Bij psychisch geweld kan je denken aan stalking, manipulatie, vernedering, bedreiging of extreme jaloezie. Bij economisch geweld spelen er zaken dat je bijvoorbeeld niet mag werken of studeren van je partner of dat je partner gezamenlijke bezittingen voor je achterhoudt.’

Hoe vaak komt partnergeweld voor?

‘In het algemeen is het moeilijk te berekenen, omdat er geen volledige cijfers bekend zijn. Heel vaak wordt het niet gemeld. We hebben het over het topje van de ijsberg. De Wereld Gezondheid Organisatie heeft wel cijfers uitgebracht. Ongeveer 1 op de 3 vrouwen wereldwijd is ooit slachtoffer van partnergeweld geweest. In Nederland is dat 1 op de 4 vrouwen en 1 op de 10 bij mannen. De cijfers liggen waarschijnlijk veel hoger. Vooral bij mannen, omdat daar nog meer taboe over heerst. Er wordt ook niet altijd naar psychisch en economisch geweld gekeken. Bij SAFEwomen zien we dat psychisch geweld het meeste voorkomt bij vrouwen die zich aanmelden. Zo’n 95 procent ook psychisch geweld mee, vaak in combinatie met andere soorten geweld. Na psychisch geweld komt fysiek geweld het meeste voor en dan volgen economisch- en seksueel geweld.’

Waar staat SAFE Women voor?

‘SAFE is gericht op vrouwen, we houden ons bezig met vrouwelijke slachtoffers van partnergeweld. We krijgen weleens meldingen van mannelijke slachtoffers, uiteraard geven we advies en verwijzen we ze door. Het is een online interventie die we hebben ontwikkeld uit het Radboudumc met de bedoeling om vrouwen een laagdrempelige optie te bieden voor hulp. Zowel mannelijke en vrouwelijke slachtoffers vinden het moeilijk om de stap naar hulp te zetten. Er zijn allerlei verschillende redenen waarom dat zo lastig is. Onder andere heeft het te maken met schaamte, omdat het nog steeds een taboe onderwerp is met een hoop vooroordelen die mensen hebben. Maar ook angst, want ze weten niet wat er precies gaat gebeuren of zijn bang dat de partner erachter komt. Bij SAFE hoef je nergens fysiek naar toe of te bellen. Het is 24/7 online beschikbaar, het is ook anoniem beschikbaar. Het voelt waarschijnlijk ook wat veiliger voor vrouwen. Ze kunnen op hun eigen tempo uitzoeken in wat voor situatie ze zitten en wat ze ermee kunnen doen. Zodat ze hulp kunnen vinden dat op dat moment goed bij ze past.’

Wat is de volgende stap?

‘Mensen denken vaak dat de politie de enige optie is, maar je kan ook terecht bij verschillende instanties. Aangifte doen is zeker een optie maar tegelijkertijd best spannend. En misschien heb je wel alleen de behoefte om erover te praten en wil je niet gelijk aangifte doen. Je kan in dat soort situaties bijvoorbeeld terecht bij huiselijk geweld organisaties, zoals Fier. Je kan daar contact hebben met ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Je kan ook terecht bij veilig thuis (0800-2000) of bij je huisarts.’

Wat zijn de vooroordelen over partnergeweld?

‘Mensen schrikken als ze horen hoe vaak het voorkomt. Zij kijken dan naar de cijfers, terwijl ik weet dat de cijfers eigenlijk nog veel hoger liggen. Mensen denken erover na op een hele stereotype manier en een hele hetero normatieve manier. “Een man die zijn vrouw slaat”, is het algemene beeld dat mensen hebben bij partnergeweld. Dat is lang niet het hele verhaal. Mensen vergeten vaak dat zowel mannen als vrouwen slachtoffer en dader kunnen zijn. Er heerst een taboe op bij mannen en vrouwen, maar mannen lijken vaak niet serieus te worden genomen als slachtoffer. Mensen denken dat partnergeweld “echte” mannen niet kan overkomen of dat ze zich afvragen hoe hard een vrouw dan kan slaan. Psychisch geweld past vaak ook niet bij hun idee van geweld, maar dat is het zeker wel.

Daarnaast zie je dat in non-hetero relaties, zoals vrouw-vrouw en man-man relaties het minder serieus wordt genomen. Er worden flauwe opmerkingen gemaakt, zoals, “bij twee vrouwen kan het nou eenmaal een bitchfight worden”. Mensen hebben er allerlei ideeën bij. Er zijn een paar onderzoeken over gedaan in Nederland hoe jongeren en volwassenen denken over partnergeweld. Uit dat onderzoek bleek dat sommigen het acceptabel vinden dat er in sommige situaties geweld wordt gebruikt. Er is ook een gedeelte die aangeeft dat ze seks met hun partner mogen hebben, wanneer ze dat zelf willen en daarbij verkrachting normaal vinden. Dat zijn zaken die zorgwekkend zijn. Het hoeft niet altijd te zeggen dat die mensen dan ook geweld zouden gebruiken, maar het risico ligt een stuk hoger.’

Hoe herken je het?

‘Het hangt er natuurlijk vanaf hoe de situatie eruit ziet, maar bij deze punten kun je wel bij jezelf kijken hoe je je erover voelt.

• Dominantie

Sommige mensen zijn van nature dominant en hebben daar helemaal geen slechte bedoelingen mee. Maar er zitten ook mensen tussen die er op een bepaalde manier ervoor proberen te zorgen dat ze steeds de leiding hebben tijdens de relatie. Het lijkt op een lieve manier, maar dat is het eigenlijk niet. Je zou er bij stil moeten staan dat het manipulatief gedrag kan zijn. Vertrouw op je intuïtie, als iets raar aanvoelt zit je meestal wel goed.

• Geen nee accepteren

Een rode vlag kan zijn dat iemand, op een subtiele manier, probeert over jouw grenzen heen te gaan. Soms gebeurt dat op een manier die aardig of lief lijkt, maar waar eigenlijk jouw grens niet wordt gerespecteerd. Bijvoorbeeld als iemand je ergens mee wilt helpen, jij geeft (meermaals) aan dat het niet nodig is en dat je het wel zelf doet, maar die persoon begint toch en wuift jouw nee weg (“welnee, het is geen moeite, ik help je wel”). Het lijkt misschien lief, maar iemand gaat wel over jouw grens heen.

• Volg je gevoel

Wat voor gevoel geeft iemand je? Heb je sinds je relatie bijvoorbeeld een laag zelfbeeld? Misschien komt dat wel omdat je partner vaak commentaar op je heeft.’

Is er door de coronamaatregelen meer partnergeweld?

‘Er zijn nieuwsberichten uitgekomen dat in het buitenland stijging was van partnergeweld. In Nederland weten we niet precies hoe dat zit, de officiële cijfers geven geen stijging aan, maar dat betekent niet dat er echt geen stijging was, misschien is het alleen niet gemeld. In het voorjaar waren er wel wat meer aanmeldingen en bezoekers bij SAFE. Als er echt geen stijging van partnergeweld is geweest, dan kan dat eventueel te maken hebben met de soepele lockdown van Nederland. In Spanje moest je bijvoorbeeld officiële toestemming hebben om de deur uit te mogen, dat was een stuk strenger. Volgens een aantal professionals was het geweld dat tijdens de coronacrisis is gemeld in Nederland wel heftiger van aard dan voor de coronacrisis.’

Wat wil je met SAFE nog bereiken in de toekomst?

‘Het is heel mooi als vrouwen toch durven te delen en hulp zoeken. Partnergeweld komt in alle lagen van de samenleving voor. Je ziet van alles voorbijkomen. Vaak denken we aan mensen die niet stevig in hun schoenen staan, ik ben in het begin ook weleens verbaasd geweest van vrouwen waarbij je denkt: hoe kan het hen overkomen. Helaas kan het echt iedereen overkomen. Er ligt nog een hoop open in de toekomst. Ik zou het mooi vinden als er ook een versie voor mannen zou komen. Ik wil SAFE voor vrouwen uitbreiden in verschillende talen en het platform ook toegankelijk maken voor jonge meiden. SAFE is nu voor vrouwen vanaf 18 jaar. Het komt helaas ook vaak voor bij jongere mensen, bijvoorbeeld 16- en 17-jarigen, omdat zij rond die leeftijd beginnen met daten en relaties en ook dan kan partnergeweld voorkomen.’

Lees het verhaal van een vrouw die zelf partnergeweld meemaakte hier.