Wanneer je kind erachter komt dat hij of zij in het verkeerde lichaam is geboren, ondergaan niet alleen zijzelf grote veranderingen. Ook voor de ouders betekent dit een ingrijpende aanpassing. Zo ook Kirsten Visser (48), een moeder die afscheid nam van haar dochter en een zoon verwelkomde. Nu helpt ze andere ouders van transgenderkinderen in het vaak onbegrepen rouwproces.

‘Op een maandagochtend bracht ik hem naar school, want het was tijd om te trakteren en zijn nieuwe naam te introduceren. Om deze speciale redenen mocht ik even blijven hangen. We zaten in de klas toen de juf voorstelde om een rondje te doen waarbij iedereen een naam mocht raden. Terwijl het rondje vorderde, zag ik de glimlach op het gezicht van Sietse groter worden.

In de weken voorafgaand aan zijn verjaardag nam hij iedereen opzij en fluisterde stiekem de eerste letter in. Het grappige was dat hij bij iedereen expres de verkeerde letter influisterde. Later die dag, onderweg naar mijn werk, zat ik te huilen, overweldigd door een mengeling van emoties. Door de tranen heen schoot ik in de lach om de slimme streken die Sietse had uitgehaald. Het was ontroerend om te zien dat je kind gelukkiger wordt, en dat maakte de moeilijkheden voor mij meer dan de moeite waard.’

Ontdekking  

‘Het begon allemaal op een moment dat ik het niet al te serieus nam. Mijn zoon was toen nog mijn dochter, slechts drie jaar oud. Ze was aan het spelen en stond plotseling voor me, nieuwsgierig vragend wanneer ze een piemeltje zou krijgen. In eerste instantie nam ik het niet serieus, ik dacht dat het gewoon een fase was die vanzelf zou overgaan. Ze herhaalde dezelfde vraag nog een paar keer, maar ik bleef het relativeren. Zelf was ik ook geen typisch meisje-meisje, dus ik maakte er niet veel van. Emma was gewoon een meisje dat heerlijk buiten speelde op onze melkveehouderij, ravottend met vriendjes. We waren totaal niet bezig met het idee of ons kind nu typische meisjesspulletjes deed of jongensdingen. Als ouders dachten we lange tijd dat het een fase was.

Langzaam drong tot me door dat het essentieel was haar te accepteren zoals ze was, los van uiterlijkheden. Het ging niet om wat ze droeg of met wie ze speelde. Op dat moment startten we onbewust al een sociale transitie door haar zelf de kleding te laten kiezen die ze wilde dragen. Dit alles gebeurde toen ze slechts drie jaar oud was.

Toen ze bijna tien was, begonnen we te beseffen dat dit niet zomaar een fase was. We waren er altijd van overtuigd dat als de puberteit aanbrak, ze op een dag in een ultrakort rokje van de trap zou komen, en wij in weemoed terug zouden denken aan de tijd dat ze jongenskleren droeg. Dit bleek niet zo te zijn. We waren er zeker van dat dit geen tijdelijke verandering was; het was een overtuiging die bleef bestaan. We raakten niet in paniek, maar zagen het als een natuurlijk proces dat we samen doorgingen.’

Huisarts

‘Net voor haar tiende verjaardag was het moment daar. De eerste stap was om naar de huisarts te gaan voor een verwijzing, en dat was iets waar ze graag mee instemde. De volgende dag begaven we ons naar de huisarts en kregen we de gewenste verwijzing. Destijds was er al een wachtlijst, en het duurde ongeveer een jaar voordat we aan de beurt waren.

In dat jaar was ik niet echt bezig met de toekomst; ik bleef redelijk afwachtend. Mijn focus lag op het horen van de mening van de VU, de instelling waar we naartoe gingen, over de situatie. Maar wat wel heel moeilijk voor me was, was het aanspreken van mijn kind als jongen en het gebruiken van een jongensnaam. Dat heeft diepe sporen nagelaten; het was een intense en emotionele periode voor mij. Het gevoel van verlies is iets waar ongeveer de helft van de ouders van transgender kinderen mee te maken krijgt, waarbij ze beseffen dat de verwachtingen en percepties over het geslacht van hun kind niet overeenkomen met de werkelijkheid.’

Emotionele pijn

‘Het aanmeldingsproces voor de genderdysforiekliniek bleek eenvoudig. Na een verwijzing van de huisarts en aanmelding bij de VU, volgde na enkele weken een telefoongesprek. Daarna begon het diagnostische traject, bestaande uit talloze gesprekken en diverse onderzoeken. Pas na geruime tijd kregen we te horen of ons kind daadwerkelijk genderdysforie ervoer.

 Dit proces was voor ons een langdurige aangelegenheid. Tijdens deze periode leed ons kind enorm, vooral omdat de borstgroei en menstruatie waren begonnen. Het maandelijkse ritueel van ongemak was niet alleen fysiek zwaar, maar veroorzaakte ook diepe emotionele pijn. Hij schaamde zich intens en weigerde maandverband te gebruiken, hij vond dat alleen meisjes maandverband konden gebruiken. We hebben talloze onderbroeken gekocht, speciaal voor als hij ongesteld was. Op school ging er zelfs een stapel onopvallende onderbroeken mee om ieder uur te kunnen verschonen.

De puberteit bracht nog meer uitdagingen met zich mee. Zwemmen was ineens niet meer mogelijk, want hij had borstontwikkeling en voelde zich ongemakkelijk. De problemen stapelden zich op, waardoor de puberteit een mentaal en emotioneel zware tijd werd. Het is hartverscheurend voor een moeder om je kind zo te zien. Je voelt je machteloos, want er is echt niets wat je kunt doen. Het is schrijnend.’

Obstakels

‘We hebben heel wat obstakels moeten overwinnen. Toen mijn kind net vijftien was, ging zijn jongere broertje de puberteit in en werd hierdoor mannelijker, net als zijn vrienden. Voor hem leek de tijd stil te staan, omdat hij remmers gebruikte en er eigenlijk niets veranderde. Op een donderdagmiddag vroeg hij me hoelang het nog zou duren voordat hij kon beginnen met testosteron.

Ik dacht aan de afspraken die we hadden gehad en kende het protocol. Wetende hoe langzaam de procedures soms gaan, vermoedde ik dat het nog wel een jaar zou kunnen duren. Hij zei: ‘zo lang kan ik niet aan, dan wil ik niet meer leven’. Het gevoel dat dan door je hoofd raast, is bijna niet te beschrijven; een enorme explosie van paniek. Onmiddellijk ben ik gaan bellen en heb ik druk uitgeoefend op de VU, zeggende: ‘Dit is mij verteld door mijn kind. We hebben nu acuut een probleem en ik kan het niet meer verantwoorden naar mijn kind. Waarom wachten tot hij zestien is? Niet ieder kind begint pas op zijn zestiende aan de puberteit.’

Het heeft even geduurd, aangezien alles multidisciplinair en opnieuw in het team besproken moest worden. Maar uiteindelijk kregen we groen licht. Op 17 mei kreeg hij zijn eerste injectie testosteron, en het is bijzonder dat deze dag samenvalt met de internationale dag tegen homofobie, bifobie en transfobie – een symboliek die we pas later echt ten volle beseften.

Voor hem was het moment van zijn eerste injectie testosteron eigenlijk het punt waarop hij voelde dat hij pas echt begon te leven. Met de voortgang werd Sietse vrolijker en vrijer, een ondeugende en levendige persoonlijkheid kwam steeds meer naar voren. Voorheen was Emma een lief en grappig, maar ook wat verlegen meisje. Naarmate de tijd verstreek, ontwikkelde zich een stoere, brutale, en levendige jongen. Hij werd aanzienlijk vrijer en gelukkiger.’

Steun

‘Gedurende dit proces ontdekte ik dat ik eigenlijk op twee parallelle paden liep. Enerzijds wilde ik natuurlijk het beste voor mijn kind, onvoorwaardelijk. Aan de andere kant speelden mijn eigen emoties een rol, maar los daarvan vond ik het niet meer dan logisch om ons kind te steunen. Het was vanzelfsprekend voor ons als ouders dat we wilden dat hij gelukkig was, en er was nooit twijfel over of discussie over dat punt. Het was gewoon iets dat we zonder aarzelen deden.

Voor hem probeerden we tegelijkertijd alles zo normaal mogelijk te houden. Hoewel hij in transitie was, betekende dat niet dat zijn dagelijkse leven volledig draaide om die transitie. Hij bleef gewoon wie hij was, met een broertje en alles wat daarbij hoorde. We deden ons best om op een normale manier met de situatie om te gaan, zowel intern als naar de buitenwereld toe.’

Afscheid

‘Op 1 juli 2014 trad de nieuwe transgenderwet in werking.  Tot dat moment hadden we altijd de naamswijziging uitgesteld, voornamelijk om egoïstische redenen, omdat het voor ons alsv ouders moeilijk was om los te laten. Maar op die dag besefte ik dat ik twee keuzes had. Of ik hield het tegen, maar dan zou mijn kind op zijn zestiende zonder mijn betrokkenheid zijn naam veranderen. De andere optie was om de knoop door te hakken en mee te gaan in de verandering. We kozen voor het laatste.

Op 2 november, Emma’s dertiende verjaardag, werd besloten dat Emma, Sietse zou worden. In de aanloop naar die dag heb ik ontzettend veel gehuild, het voelde als het afscheid van mijn dochter. Dit verdriet was verwarrend omdat mijn kind gezond was, en ik wist niet waarom ik dit intense verdriet voelde. Ik heb vreselijk gerouwd om het verlies van mijn dochter. Ik wilde het kunnen uitleggen en rationaliseren, maar dat lukte me niet. Het was een intensieve periode voor mij, maar gaandeweg werd het makkelijker omdat we die stap hadden gezet.’

Trans-parents

‘Toen ik zelf door mijn verdriet ging tijdens de aanloop naar de naamswijziging van Emma, voelde ik me eenzaam. De andere ouders van transgender kinderen die ik via Facebook kende, leken allemaal in een hosannastemming te zijn, terwijl ik me totaal niet kon vinden in die positieve gevoelens.

Desondanks besloot ik er wel over te blijven praten. Gaandeweg kwam ik op verschillende manieren in contact met andere ouders en hielp ik hen met gesprekken en het delen van informatie. Twee psychologen suggereerden in dezelfde week dat ik hier mijn werk van moest maken, wat leidde tot de oprichting van mijn bedrijf, Trans-parents

Tussendoor geef ik af en toe lezingen over het onderwerp, omdat er nog steeds veel onwetendheid is, zowel over hoe de zorg voor jongeren in elkaar zit als over het transgender zijn zelf. Ik probeer ook altijd het stukje ouders erin te verweven, omdat er naar mijn mening nog te weinig aandacht is voor de emotionele rollercoaster waar ouders in belanden. Er wordt niet veel over gesproken, dus dat is wat ik met mijn bedrijf doe.

Ouders van transgender kinderen moeten weten dat ze zich niet hoeven te schamen voor hun worsteling. Genderdiversiteit bestaat, en het is belangrijk om open te zijn over de uitdagingen. Ik moedig aan om niet alleen te blijven zitten, maar te praten, antwoorden te zoeken en steun te vinden bij anderen, bijvoorbeeld andere ouders van transgender kinderen. Het is oké om hulp te vragen en niet alleen te worstelen.’