In de gaten krijgen dat je puber jokt of liegt is altijd een akelige ontdekking. Al je vertrouwen is in één klap weg. Waarom liegt een kind tegen zijn of haar ouders? Of, je betrapt jouw puber op het liegen tegen vrienden. Moet je hier iets mee? En, misschien een gekke vraag: is wat jij als liegen ervaart ook echt liegen? Onze puber- en WENDY-expert Marina van der Wal geeft in Wendy’s opvoedvraag antwoord.
Jouw zoon of dochter liegt niet zo maar. Liegen is gedrag en als mensen ontwikkelen we vooral het gedrag waarvan we ontdekt hebben dat het ons verder brengt of gelukkig maakt.
Kort gezegd: je vertoont het gedrag waar je voor beloond wordt dus nog een keer.
Liegen als overlevingsmechanisme
Bij beloning denk je misschien al snel aan puppytraining: een pup leer je het gedrag dat jij graag wilt zien door keer op keer een brokje of hondenkoekje te geven.
Bij pubers is de beloning voor gedrag natuurlijk geen koekje maar bijvoorbeeld uitgenodigd worden voor feestjes, geaccepteerd worden door de groep waar je graag bij wil horen. Vooral dit laatste is heel erg belangrijk voor pubers. Er niet bij horen of buitengesloten worden is voor pubers een pijnlijke ervaring. En met ‘pijnlijk’ bedoel ik dat niet alleen in figuurlijke zin maar ook letterlijk: sociale pijn, want zo noemen we deze vorm van pijn, wordt door de hersen op precies dezelfde manier ervaren als lichamelijke pijn.
Je snapt nu misschien beter dat liegen ingezet kan worden als overlevingsmechanisme: er alles aan willen doen om erbij te blijven horen.
Voor moeders en vaders is het vreselijk als ze ontdekken dat hun kind tegen ze liegt. En bijna iedere ouder heeft op een goed – of misschien beter gezegd – op een slecht moment deze ervaring.
Openheid is voor veel pubers teveel gevraagd
Zeggen dat jouw puber áltijd eerlijk tegen je is, is een gevaarlijk én een naïeve gedachte. Ten eerste eis je hiermee altijd openheid van je kind terwijl de puberteit juist een levensfase is waarbij kinderen minder openheid willen geven. Voor hun ontwikkeling hebben pubers deze ruimte ook nodig.
Jouw puber het gevoel geven dat openheid altijd verwacht wordt is dus uitnodigen tot draaien, jokken en uiteindelijk… liegen. De openheid waar je naar verlangt krijg je juist niet.
Pubers willen hun ouders niet teleurstellen
Je ouders teleurstellen, dat is akelig voor een puber. Je zou het misschien niet altijd denken, maar jouw zoon, jouw dochter, voldoet diep in zijn of haar hart gráág aan jouw verwachtingen en onuitgesproken eisen. Het idee dat je je vader of moeder moet teleurstellen met die drie voor engels kan zo maar onverteerbaar lijken. Dan is het een hele praktische oplossing om niets te zeggen of de waarheid een beetje geweld aan te doen: je zegt gewoon ‘mwah’ als je moeder vraagt of het proefwerk goed is gegaan.
En jou het gevoel geven dat ‘alles onder controle is’ doen pubers dan weer met de optimistische gedachte dat het bij een volgend proefwerk wel weer goed komt. Dan haalt hij of zij wél een goed cijfer en is alles weer rechtgetrokken. Voor jou is de verrassing dan des te groter bij het rapport…
Het gevoel dat je voorgelogen wordt is akelig
Heb je het gevoel dat jouw puber liegt? Benader de situatie dan eens van een andere kant en stel jezelf eens de volgende vragen:
- Liegt jouw zoon omdat hij misschien bang om zijn eer te verliezen?
- Is je dochter bang om buitengesloten te worden?
- Heb je al heel vaak gewaarschuwd voor slechte cijfers?
- Of heb je misschien vervelende dingen gezegd over die vriend of vriendin die je niet geschikt vindt om mee om te gaan?
Welke verwachtingen heb je?
Wat dénkt jouw zoon of dochter van jouw ideeën over zijn of haar leven en gedrag? Soms hebben we het als ouders helemaal niet in de gaten dat we door ons gedrag of door hele kleine opmerkingen onze kinderen het idee geven dat we harde eisen stellen en grote verwachtingen van ze hebben.
Als je je puber betrapt op draaien, jokken of liegen, dan is aandacht besteden aan de ontwikkeling van het zelfvertrouwen en het zelfbeeld een stuk effectiever dan boos worden. Om eerlijk te kunnen zijn moet je je namelijk kunnen aanpassen aan een situatie.
Nog even terug naar dat voorbeeld over een onvoldoende: als jouw puber overtuigd is dat een proefwerk een makkie zou moeten zijn, dan klopt het beeld wat hij of zij over zichzelf heeft niet helemaal. Of, beter gezegd: dat zelfbeeld klopt helemaal niet. Je kunt dan boos worden om het gedraai en gejok over cijfers, je kunt ook aandacht besteden aan de oorzaak, de reden áchter het jokken: in dit geval: de draad kwijt zijn met een vak op school.
Pubers kunnen je met hun gedrag enorm om de tuin leiden: jij bent er van overtuigd dat ze echt weten waar ze mee bezig zijn terwijl ze met dit masker van zelfverzekerheid hun gebrek aan zelfvertrouwen proberen te verbergen.
Bij Marina kun je als ouder ook handige online cursussen volgen
Zelfvertrouwen kun je leren
Marina van der Wal is opvoedcoach en puberexpert. Op haar website kun je de online cursus ‘Zelfvertrouwen kun je leren’ vinden. Zelfvertrouwen is een spier die je kan trainen. Deze cursus geeft je meer informatie over de emoties van je puber door je eigen gedrag, welke verwachtingen jouw puber heeft in vergelijking met jouw gedrag en wat jouw zelfvertrouwen zegt over het zelfvertrouwen van jouw puber. Deze cursus bestaat uit 5 online lessen met schriftelijke informatie, praktische opdrachten en heb je een persoonlijk en op maat gemaakt plan.
Happy huiswerk
Marina van der Wal is opvoedcoach en puberexpert. Op haar website kun je ook de online cursus ‘Happy Huiswerk’. terugvinden. Deze cursus geeft je meer inzicht in verschillende leertechnieken die jouw puber helpen om effectiever te studeren, helpt de schoolresultaten en rapporten te verbeteren en zorgt ervoor dat jouw puber niet meer op het laatste moment voor een proefwerk leert, maar op tijd. Deze cursus bestaat uit een video van tien online lessen met schriftelijke informatie, praktische planners om uit te printen en praktische opdrachten. Je kan de deze cursus perfect in je eigen tempo volgen.
Meer opvoedvragen van Marina:
