Zeven jaar werkte schrijfster Judith Koelemeijer (55), bekend van haar bestsellers Het zwijgen van Maria Zachea en Anna Boom, aan haar biografie van de Joodse Etty Hillesum. Ze ontving louter positieve recensies en 5 sterrenbeoordelingen, en de biografie is inmiddels verkocht aan Duitsland, Italië en Frankrijk.
Voelt je biografie over Etty Hillesum als je levenswerk?
‘Als student las ik het dagboek van Etty Hillesum, een jonge Joodse vrouw die er in de Tweede Wereldoorlog niet voor koos om onder te duiken, omdat ze het lot van het Joodse volk wilde delen, en waarvan destijds wereldwijd anderhalf miljoen exemplaren zijn verkocht. Als twintiger identificeerde ik me met Etty: met haar wens schrijfster te worden, haar rommelige liefdesleven, haar zoektocht naar innerlijke rust. Haar dagboek is wereldberoemd en over Etty is al veel geschreven, maar veel vragen waren nog onbeantwoord. Wie was ze echt, hoe zat het met de Russische tak van haar familie? Ik wilde geen saaie biografie schrijven, maar haar persoonlijke verhaal beschrijven in de context van de tijd. Ik heb haar dagboeken naast gebeurtenissen in het bezette Amsterdam en in Kamp Westerbork gelegd. Haar leven reconstrueren was monnikenwerk en zo veel meer werk dan ik had verwacht, maar ik ben heel dankbaar voor de kans die ik heb gekregen.
Had je deze positieve recensies verwacht?
‘Als schrijver houd je altijd rekening met kritiek en het onderwerp ligt voor sommigen gevoelig, dus alle lof is zeker geweldig. De Groene Amsterdammer, Trouw, NRC: overal kreeg ik vijf sterren. Natuurlijk is dat fijn als je zeven jaar aan een boek hebt gewerkt; bij tijden was het ontzettend zwaar. Als schrijver moet je voortdurend op zoek naar financiering, corona kwam ertussendoor, de kinderen zaten thuis, ik kreeg te maken met zieke ouders. Ik heb heel veel uren in mijn kleine studeerkamer boven gezeten, met de koptelefoon op. Je gaat met iemand leven. Ik vloog naar Amerika, Israël, bezocht Westerbork en Auschwitz. In Amerika ontdekte ik in het huis van een oude, inmiddels overleden vriendin van Etty de oude oorlogsdagboeken van die vriendin, naast de shampooflessen – haar zoon had haar huis zo gelaten als het was. Zo heb ik veel nieuwe informatie over het leven van Etty gevonden. Door al mijn onderzoek kwam de oorlog heel dichtbij. Je beseft hoe de Joden geleidelijk steeds meer buiten de samenleving werden geplaatst – totdat de deportaties begonnen en het heel moeilijk werd daaraan nog te ontsnappen.’
Wat is je wens voor 2023?
‘Ik hoop dat het boek heel veel lezers gaat vinden en dat mensen er inspiratie uit zullen halen. Dat ik op tournee mag naar een land als Italië en dat ik mag blijven vertellen over Etty. De teksten van Etty Hillesum zijn voor veel mensen belangrijk en inspirerend, met name vanwege haar onverwoestbare geloof in het goede van de mens – een thema dat ook in deze tijd van onrust actueel is. Etty was iemand die trouw bleef aan zichzelf en ervoor bleef kiezen om lotgenoten te helpen en bereid was te aanvaarden dat die keuze haar dood kon betekenen. De gedachten van Etty, dat haat niet het antwoord is en dat we elkaar moeten proberen te begrijpen, is nog zó actueel. Etty probeerde bijvoorbeeld in de enorme misère van Westerbork mensen nog moed in te spreken als ze op transport naar het Oosten moesten. Ze zorgde dat iemand die uit zijn huis was gerukt en op pantoffels in Westerbork aankwam, schoenen kreeg. In alle tijden zijn er mensen die niet alleen voor zichzelf kiezen en goed blijven doen voor anderen, dat is een mooie boodschap.’
Judith Koelemeijer geeft op dit moment door het hele land lezingen over haar boek Etty Hillesum. Kijk voor meer informatie op deze link.
Winterspecial van WENDY
Dit is één van de verhalen die je ook kunt lezen in de winterspecial van Wendy over vrouwen met impact in 2022. In deze productie vertellen ook muzikant Tessa Boomkamp en actrice Maryam Hassouni hun verhaal. Muzikant Tessa Boomkamp ontving een belangrijke award voor haar werk in de muziekwereld en actrice Maryam Hassouni schreef een boek over wat ze meemaakte aan seksisme en racisme in de televisie- en filmindustrie.
