Pesticiden worden door veel boeren gezien als een noodzakelijk middel om snel en efficiënt voedsel te produceren. Ze houden gewassen vrij van ongedierte, maar er zitten ook nadelen aan. In de Zembla-documentaire over pesticiden komt naar voren dat het gebruik ervan de kans op de ziekte van Parkinson vergroot. Jeroen Brandenburg, vakbondsbestuurder bij de FNV, vertelt: “Boeren zien zich vaak genoodzaakt pesticiden te gebruiken, maar het heeft schadelijke gevolgen voor meer dan alleen het gewas.” Hoe groot is dit probleem eigenlijk?
Het gevaar van pesticiden
Parkinson is een neurodegeneratieve ziekte die wordt gekenmerkt door progressief verlies van motorische controle, spierstijfheid, en trillingen. Maar hoe komt het dat pesticiden mogelijk bijdragen aan het ontstaan van deze ziekte?
Pesticiden bevatten chemische stoffen die niet alleen insecten en onkruid doden, maar mogelijk ook schadelijk zijn voor menselijke cellen, vooral zenuwcellen in de hersenen. Bij mensen die langdurig zijn blootgesteld aan pesticiden, bijvoorbeeld boeren of mensen die in landelijk gebied wonen, zijn deze toxische stoffen in verband gebracht met schade aan de zenuwcellen die dopamine produceren. Dopamine is een stof in de hersenen die essentieel is voor de controle van bewegingen. Bij Parkinsonpatiënten raken deze cellen beschadigd of sterven af, wat leidt tot de bekende symptomen van de ziekte.
Specifieke pesticiden die risico verhogen
Onderzoek wijst uit dat bepaalde soorten pesticiden, zoals paraquat en rotenon, bijzonder schadelijk zijn voor de zenuwcellen. Deze chemicaliën kunnen ontstekingen in de hersenen veroorzaken en leiden tot oxidatieve stress, een proces waarbij cellen beschadigd raken door de aanwezigheid van schadelijke zuurstofmoleculen. Dit soort schade kan uiteindelijk leiden tot het afsterven van dopamine-producerende zenuwcellen, wat Parkinson veroorzaakt of versnelt.
Hoewel in Frankrijk het verband tussen pesticiden en parkinson is erkend en er nu een verbod op geldt, wordt dit in Nederland nog te weinig onderkend. “Het is niet alleen schadelijk voor boeren zelf, maar ook voor omwonenden en mogelijk zelfs consumenten,” waarschuwt Brandenburg. Het probleem gaat dus verder dan de akkers alleen.
Waarom niet biologisch?
Biologisch produceren lijkt een logisch alternatief, maar waarom stappen niet meer boeren over? Volgens Brandenburg komt dit doordat er nog te weinig onderzoek is gedaan naar hoe we de noodzaak van pesticiden kunnen verminderen. “We willen het gebruik van pesticiden graag terugdringen, maar zonder voldoende onderzoek weten we niet hoe we dit op een verantwoorde manier kunnen doen.”
Een alternatief vinden
Hoewel er steeds meer onderzoek wordt gedaan naar alternatieven voor pesticiden, is het voor boeren nu vaak nog makkelijker om deze schadelijke stoffen te blijven gebruiken. Brandenburg benadrukt dat subsidies vanuit de overheid kunnen helpen om biologische productie aantrekkelijker te maken: “Subsidies zouden een groot verschil maken. De overheid speelt een belangrijke rol in het stimuleren van milieuvriendelijke landbouwmethodes.”
Het meldpunt
FNV heeft onlangs een meldpunt opgezet voor mensen die denken dat hun ziekte van Parkinson door pesticiden komt. Het gebruik ervan is echter beperkt. “Veel arbeidsmigranten werken op boerderijen en spreken gebrekkig Nederlands, waardoor ze vaak niet goed op de hoogte zijn van de discussie,” vertelt Brandenburg.
Macht van pesticidenproducenten
De producenten van pesticiden hebben een sterke positie binnen de landbouwindustrie. Brandenburg: “Er is zeker een monopolie van Europese bedrijven, mede doordat de wetgeving in Europa niet overal gelijk is. Dit biedt pesticidenfabrikanten nog te veel speelruimte.”
Een gezondere toekomst
Het vinden van een goed alternatief voor pesticiden is een uitdaging, maar steeds meer boeren zetten de stap naar biologische productie. Het FNV-meldpunt maakt het probleem bespreekbaar. Brandenburg concludeert: “Uiteindelijk is het in ieders belang om een alternatief voor pesticiden te vinden. Gezondheid gaat voor alles.”
