Wist je dat de kans op zwangerschap slechts 5% per maand is als je 40 jaar bent? En dat 1 op de 6 volwassenen te maken krijgt met vruchtbaarheidsproblemen? Voor veel mensen kan dit een levenslange impact hebben. Toch is er nog altijd te weinig kennis over vruchtbaarheid, en dat heeft grote gevolgen. In 2021 bedroegen de kosten voor vruchtbaarheidszorg in Nederland al 116,3 miljoen euro, exclusief psychologische zorg en werkverzuim. Mensen stellen hun kinderwens steeds vaker uit, mede door een gebrek aan kennis. Hoe zit het nou écht met onze vruchtbaarheid? Wij vroegen het aan fertiliteitsartsen Odine Aandewiel en Merel van den Berg, oprichters van Stichting Vruchtbaarheid. Samen zetten zij zich in voor een beter geïnformeerde samenleving rondom vruchtbaarheid.

Waarom zijn jullie Stichting Vruchtbaarheid gestart?

“Na ruim tien jaar werken als fertiliteitsartsen viel het ons op dat er te weinig en soms zelfs onjuiste kennis over vruchtbaarheid is. Daarnaast zien we dat mensen vaak te hoge verwachtingen hebben van vruchtbaarheidsbehandelingen. Dit leidt tot veel verdriet en frustratie, en in sommige gevallen tot het niet vervullen van een kinderwens. Dat heeft een levenslange impact en gaat vaak gepaard met rouw en verdriet.

Met Stichting Vruchtbaarheid willen we mensen tijdig voorzien van de juiste informatie over vruchtbaarheid. Hierdoor kunnen mensen bewustere keuzes maken, zodat ze achteraf niet meer hoeven te denken: ‘Als ik dat eerder had geweten…’.”

Hoe beïnvloedt een onvervulde kinderwens iemands leven?

“Vruchtbaarheidsproblemen treffen 1 op de 6 volwassenen. Het kan betekenen dat het langer duurt om zwanger te worden, of dat een kinderwens helemaal niet in vervulling gaat. Dit heeft directe gevolgen voor iemands leven.

Elke maand dat de menstruatie doorbreekt, en een zwangerschap dus weer uitblijft, kan een gevoel van verdriet en onmacht oproepen. Sommige mensen houden deze gevoelens voor zichzelf, waardoor ze zich erg alleen voelen.

Daarnaast brengt een medisch traject vaak veel ziekenhuisbezoeken en onzekerheid met zich mee. Dat is niet alleen emotioneel zwaar, maar kan ook lastig zijn om te combineren met een baan. Als een kinderwens uiteindelijk onvervuld blijft, kan dat leiden tot een rouwproces met een blijvende impact.”

Wat is het verschil tussen een fertiliteitsarts en een gynaecoloog?

“Een fertiliteitsarts is een basisarts die zich na de opleiding Geneeskunde heeft gespecialiseerd tot arts voortplantingsgeneeskunde. Een gynaecoloog is een medisch specialist die na Geneeskunde nog zes jaar heeft doorgeleerd. Een gynaecoloog doet vaak ook bevallingen naast werkzaamheden in de fertiliteitskliniek en is eindverantwoordelijk in de kliniek.

We raden vrouwen of koppels aan om naar de huisarts te gaan als ze na 12 maanden proberen nog niet zwanger zijn, mits de menstruatiecyclus regelmatig is. Als de cyclus onregelmatig is, of bij een medische voorgeschiedenis zoals chemotherapie, kan het verstandig zijn om eerder hulp te zoeken.”

Welke misverstanden over vruchtbaarheid zien jullie vaak?

“Veel mensen weten niet precies wanneer de vruchtbare dagen zijn of denken dat het nodig is om elke dag seks te hebben. Dat is niet zo; om de dag is voldoende.

Ook weten mensen vaak niet dat zaadcellen tot vijf dagen kunnen overleven in het lichaam van de vrouw. Daarnaast is er weinig besef van hoe groot de impact van leeftijd is. Een vrouw wordt geboren met al haar eicellen, en hoe ouder ze wordt, hoe minder eicellen er overblijven en hoe slechter de kwaliteit wordt.

Als voorbeeld: een vrouw onder de 30 heeft per maand ongeveer 25% kans om zwanger te worden. Op haar 40e is die kans nog maar 5%. Ook neemt de kans op een miskraam toe, van ongeveer 10% bij jonge vrouwen naar bijna 30% bij vrouwen rond de 40.

Ten slotte heeft leefstijl een grote invloed. Factoren zoals roken, alcoholgebruik, overgewicht en drugsgebruik kunnen de vruchtbaarheid flink verminderen.”

Welke signalen wijzen op vruchtbaarheidsproblemen?

“Als een menstruatiecyclus uitblijft, niet regelmatig is, of langer duurt dan 35 dagen, raden we aan om contact op te nemen met de huisarts. Voor mannen is een zaadonderzoek verstandig als een of beide zaadballen niet zijn ingedaald.

Daarnaast is het belangrijk om alert te zijn als er in het verleden chemotherapie heeft plaatsgevonden of grote buikoperaties of ontstekingen zijn geweest. Bij twijfel: bespreek het altijd met je huisarts.”

Waarom wijken veel mensen uit naar het buitenland?

“Soms zijn vrouwen en koppels in Nederland uitbehandeld of voelen ze zich niet voldoende gehoord. In het buitenland worden vaak ook behandelingen aangeboden die (nog) niet bewezen effectief zijn. Dit kan mensen hoop geven, maar ook betekenen dat ze veel geld uitgeven aan iets dat weinig resultaat heeft. In Nederland worden alleen behandelingen uitgevoerd die bewezen effectief zijn.”

Wat zouden jullie willen dat iedereen weet over vruchtbaarheid?

“Vruchtbaarheid is helaas niet maakbaar. Zelfs als er een eisprong is en zaadcellen aanwezig zijn, is er altijd een factor geluk nodig. De natuur speelt hierbij een grote rol, en dat is iets wat buiten onze controle ligt.

De grootste invloed op vruchtbaarheid zijn de leeftijd van de vrouw en leefstijl. We adviseren koppels om tijdig na te denken over hun kinderwens. Als de wens wordt uitgesteld, realiseer je dan dat de kans op zwangerschap door de jaren heen afneemt.

Voor alleenstaande vrouwen kan het invriezen van eicellen een optie zijn, maar begin hier op tijd mee. Zwanger worden met donorzaad is ook een mogelijkheid, al zijn daar vaak lange wachttijden aan verbonden.”

Hoe maakt Stichting Vruchtbaarheid het verschil?

“Onze missie is om mannen en vrouwen tijdig en correct te informeren over vruchtbaarheid. Via onze website, de Vruchtbaarheidstelefoon en persoonlijke consulten willen we mensen helpen weloverwogen keuzes te maken over hun gezinsplanning.

We hopen hiermee niet alleen verdriet te voorkomen, maar ook een beter geïnformeerde samenleving te creëren waarin vruchtbaarheid meer bespreekbaar wordt.”

Kijk voor informatie op de site van Stichting Vruchtbaarheid.